Hans van Heesewijk geeft leiding aan een vmbo-school met 77 leraren en 680 leerlingen. De tijd dat leraren eigen baas waren en nooit ontslagen werden, is voorbij. “Maar in het bedrijfsleven heerst veel meer een leiderschapscultuur.”
“Het openbreken van het klaslokaal is een heftig gevecht geweest. Het was niet gebruikelijk dat leidinggevenden in de klas kwamen. Leraren waren baas in eigen lokaal en wilden niet dat collega’s meekeken. Vooral degenen die bezig waren met hun eigen ding, die een beetje aan het hobbyen waren. Maar dat zijn de laatste der mohikanen. Als je de deuren dichthoudt en elkaar alleen maar treft in de personeelsruimte, weet je zeker dat je niet samenwerkt. “Ik ben verantwoordelijk voor de organisatie, de inhoud van het onderwijs, het personeels- en financiële beleid. Ik klets de hele dag door. Vandaag begon mijn dag met een aantal gesprekken met leraren en leerlingen, omdat een paar loverboys zich op het schoolplein hadden gemanifesteerd. Een aantal meiden dat hier slachtoffer van is, staat onder curatele van school. Daarna gesprekken met een docent die terugkwam van een langdurig ziekteverlof, leerlingcoördinatoren, de rector en de afdeling praktijkonderwijs. Daar werd ik uitgehaald omdat een leerling een docent grof beledigd had. Die leerling heb ik geschorst. Verder post en e-mail scannen en een bouwvergadering over de uitbreiding van het hoofdgebouw. “Als kind zat ik op een school met een ontzettende kadaverdiscipline. ‘Dit doe je kinderen niet aan,’ dacht ik. Meisjes werden geslagen omdat ze zich hadden opgemaakt. De meest verschrikkelijke dingen kwamen daar voor. Ik vond toen al dat onderwijs veel beter kon. “Er is nog zoveel te winnen. Ik denk dat onderwijs veel leuker kan en dat kinderen veel beter gemotiveerd kunnen worden zodat ze veel sneller leren. Dan houden we tijd over om andere dingen te doen. En ik ben op zoek naar die tijd. Ons nieuwe gebouw lijkt al lang niet meer op een school. Er zijn bijna geen lokalen meer. Er is een eetcafé, een schoonheidssalon, een winkel en een keuken. Vroeger hakte een school de wereld in stukjes, bood die stukjes apart aan en hoopte dat leerlingen na school zelf de puzzel zouden afmaken. Nu bieden we de wereld als geheel aan en zo echt mogelijk. “Een leraar die hard werkt, verdient even veel als een leraar die de kantjes ervan afloopt. Hoe ik daarmee omga? Niet, want het is nog geen gebruik in het onderwijs, maar we zijn er wel mee bezig. Tussen nu en twee jaar gaan we persoonlijke contracten met leraren afsluiten. Die worden geëvalueerd en gaan uitmonden in wel of geen beloningstrede hoger. Het is banaal, maar met geld kun je sturen. “Het functioneringsgesprek gaat eruit omdat dat in het onderwijs volstrekt vrijblijvend was. Dan kon ik zeggen wat ik van jou vond en jij van mij en dan gingen we weer terug naar ons lokaal en de directiekamer. Het was geen sturingsmiddel. Nu hebben we het persoonlijk ontwikkelingsplan (pop), waarmee je iemands functioneren meetbaar maakt en de klussen op school eerlijker verdeelt. Bijvoorbeeld: ik wil dat je minimaal twee keer per jaar telefonisch contact hebt met ouders. En dat je van elke leerlingbespreking verslag doet in het leerlingvolgsysteem. “Ontslag was in het onderwijs zeer ongebruikelijk, omdat er geen enkele traditie was in dossiervorming. Met de pop-gesprekken zijn we daar flink mee bezig, we spreken elkaar niet voor de gein. De afgelopen tien jaar hebben we vijf keer afscheid van iemand moeten nemen bij de rechter. “Dat is moeilijk, maar niets vergeleken bij een kind dat je de vernieling in ziet gaan. Ik heb een hoop heftige dingen meegemaakt: kinderen die zwaar crimineel werden of emotioneel volledig kapot gingen, eerwraak en getraumatiseerde asielzoekers. “Ik denk dat in het bedrijfsleven veel meer een leiderschapscultuur heerst. In het onderwijs komt dat moeizaam op gang. Een schoolleider wordt vaak niet als leidinggevende gezien, maar als collega. Hij moet leiden en voor zijn troepen staan. Niet vragen: jongens wat denken we dat we vandaag gaan doen? We gaan van A naar B en als jij toch D wilt, wees dan wijs, zoek een school waar ze D hebben. “Helaas geef ik zelf geen les meer, want lesgeven is hartstikke leuk. Toen ik adjunct-directeur werd, heb ik nog een paar jaar een aantal uren per week lesgegeven, maar dat werkte niet. Dan sta je voor de klas – op dat moment voor jou het allerbelangrijkste – en dan komt er om de haverklap iemand je storen met iets waarvan hij denkt dat het nog belangrijker is. Nu stuur ik wel eens een leraar naar de koffiekamer en zeg: ‘Laat mij even.’”
CV Hans van Heesewijk
1953 > geboren in Utrecht
1973 > havo, Utrecht
1976 > pedagogische academie, Zeist
1976 > docent algemeen vormend onderwijs, lhno, Culemborg
1987 > adjunct-directeur mavo/lbo
1995 > sectordirecteur vmbo
Hans van Heesewijk is getrouwd en heeft een zoon en een dochter.
