De bouw is in rouw. Het gaat slecht. Slechter nog dan verwacht. Niet voor niets verzamelen de belangengroepen zich en roepen steeds luider om steunmaatregelen.
Al is het maar omdat de sector zo belangrijk is voor veel andere sectoren in de nationale economie. Zonder maatregelen van de politiek komt het niet meer goed, vrezen de belangenverenigingen.
Nu is het weer de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) die bij de politiek aandringt op verbetering in de sector. De VNG vindt dat het kabinet onvoldoende maatregelen neemt om de woningmarkt echt uit het slop te halen. Alleen al de bezuinigingen op gemeenten en woningcorporaties hebben een averechts effect, stelt de vereniging die vindt dat de tijdelijke verlaging van de overdrachtsbelasting sympathiek is, maar nauwelijks bijdraagt aan een herstel van de woningmarkt. De VNG bood de Tweede Kamer gisteren een visie op de woningmarkt aan. Met ondermeer tien ideeeën om de woningmarkt vooruit te helpen.
Werkgelegenheid
De woningmarkt is een belangrijke poot onder de bouwsector. Gaat het daar slecht, dan trekt dat de hele sector een stukje omlaag. Hoe slecht het nu in de bouw gaat wordt pijnlijk duidelijk na een blik op de werkgelegenheid in de sector. In januari 2009 waren er 169.101 mensen werkzaam onder de CAO voor de Bouwnijverheid. Eind augustus 2011 waren dat er nog 142.961: een daling van 15,5 procent in 2,5 jaar. Dat is fors. En het is bovendien meer dan het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) aan het begin van de crisis voorspelde: toen werd nog gedacht dat de werkgelegenheid in de sector met zo’n 10 procent zou dalen. Zorgelijk voor de toekomst is dat jongeren hun heil elders zoeken. De instroom van nieuwe mensen daalde tussen 2008 en 2010 met een schokkende 27 procent.
Onzekerheid troef
Prinsjesdag 2011 biedt weinig soelaas voor de geplaagde sector. “Onzekerheid is troef”, stelt Bouwend Nederland, de belangenclub van de bouwers. Zij zijn vooral teleurgesteld over de bezuinigingen op de infrastructuur. Maar ook die andere belangrijke poot onder de bouwsector, de huizenmarkt, laat het volledig afweten. De Rabobank constateert dat het ‘aanhoudend slecht gaat met de huizenmarkt’. Het zijn niet alleen de particulieren die niet bouwen, ook de woningbouwverenigingen zien weinig mogelijkheden om nieuwe projecten te ontwikkelen. Volgens Aedes, de overkoepelende organisatie van de woningcorporaties, laat het kabinet in de miljoenennota kansen liggen om de bouwsector een forse impuls te geven.
Dat terwijl investeren in de bouw zo hard nodig is. Bouwend Nederland, probeert dan ook actief het belang van de sector voor de nationale economie onder de aandacht te brengen. De bouw is een belangrijke motor voor de industrie, de woninginrichters en niet te vergeten voor de transport en logistiek. Vandaar dat de club de politiek maant juist wel te investeren. Niet alleen voor de bouw. Maar voor het algemeen belang. “De bouwsector is van wezenlijk belang voor zowel de Nederlandse economie als voor het slagen van de ambities van de topsectoren. In deze crisistijd blijft daarom een actieve en stimulerende rol van de overheid noodzakelijk. Investeringen zijn geboden in de woningmarkt en infrastructuur.”
Kantoren- en woningmarkt
De woningmarkt wordt door Bouwend Nederland gezien als dé grote motor voor de bouwsector en dus richt de lobbyclub zijn pijlen vooral daarop: “Het kabinet moet juist doorgaan met het stimuleren van de woningmarkt. Dat betekent in onze ogen concreet: afschaffing van de overdrachtbelasting, meer vrijheid voor banken bij het verstrekken van hypotheken aan starters en zzp’ers.”
Specifiek voor de nieuwbouw pleit Bouwend Nederland voor extra hypotheekruimte voor zeer energiezuinige woningen en het stimuleren van starters op de koopmarkt.”
Grote opdrachten
Een belangrijke partij op de woningmarkt zijn de woningcorporaties. Maar ook zij hebben geldzorgen: “Woningcorporaties leveren een forse bijdrage aan de bouwproductie. En ze blijven dat ook in economisch moeilijker tijden graag doen”, zegt Marc Calon voorzitter van Aedes, de overkoepelende vereniging van woningcorporaties. Maar helaas, volgens hem is de investeringskracht van corporaties de laatste jaren sterk afgenomen. En daarbij, de huidige bezuinigingen remmen de economie af. “Investeringen in de bouw zijn belangrijk.” Juist vanwege de brede uitstraling door de hele economie: ‘Niet alleen bouwvakkers blijven aan de slag, maar ook de verhuizer en de stoffeerder. Ieder opgeleverd nieuwbouwhuis zorgt voor verhuisbewegingen op een vastlopende woningmarkt. Het kabinet moet zich realiseren dat juist op dit moment investeringen hun geld dubbel waard zijn.” Het is zijn argument om tegelijkertijd te protesteren tegen de manier waarop het kabinet omgaat met de (investerings)reserves van de corporaties. “Die leveren Nederland op de lange termijn veel meer op dan het eenmalig vullen van een gat in een begroting met bij corporaties weggehaald geld.”
Belangenverenigingen strijden
Natuurlijk zijn de belangenverenigingen somber. Zij mengen zich in de strijd met al die andere belangenverenigingen uit andere sectoren. Iedereen wil zo veel mogelijk overheidsinvesteringen in het eigen domein. Vandaar ook het aanhoudend wijzen op het belang van de sector. Het is niet alleen voor ons, maar iedereen profiteert. Toch hebben ze een paar onpartijdige economen aan hun zijde. Volgens een prognose van de Rabobank zet het zeer sombere beeld van het tweede kwartaal van dit jaar op de – voor de bouwsector wezenlijke – huizenmarkt zich in september door: de huizenprijzen blijven op dieptepunten steken, de verkoop stagneert terwijl het aanbod van te koop staande huizen verder toeneemt. De bank verwacht dat er dit jaar circa 125.000 woningen worden verkocht. Ter vergelijking: voor de crisis lag het aantal woningtransacties op jaarbasis nog rond de 200.000.
Macro-econoom Maarten van der Molen van de Rabobank: “De daling komt door de vele onzekerheden in de markt, maar ook omdat de leencapaciteit van veel potentiële kopers onder druk staat. Minder koopkracht betekent nog minder financieringsmogelijkheden.” Dat eerder deze week ook het consumentenvertrouwen een enorme optater kreeg en naar en nieuw dieptepunt daalde, doet natuurlijk geen goed. Het is een opeenstapeling. “Dit is voor partijen, als makelaars, verhuizers en notarissen, die afhankelijk zijn de woningmarkt allemaal niet goed.
De Rabobank is somber over het tot nog toe gevoerde stimuleringsbeleid voor de woningmarkt. “Alleen het tijdelijk verlagen van de overdrachtsbelasting niet voldoende is om de markt structureel vlot te trekken.” De bank vindt in deze constatering het CPB aan zijn zijde. Die schrijven in de macro economische verkenningen voor 2012: “De structurele effecten op de woningmarkt van deze tijdelijke maatregel zijn naar verwachting verwaarloosbaar”.
Hypotheekschulden verkleinen
De Rabobank ziet weinig lichtpuntjes op de korte termijn en pleit ervoor dat de huizenbezitters er serieus werk van maken om hun hypotheekschulden te verkleinen: “Te hoge schulden vormen op macroniveau een risico voor de stabiliteit van de Nederlandse economie. De schuldenlasten is ontstaan door de mogelijkheid om – dankzij de hypotheekrenteaftrek – veel te kunnen lenen en de prijzen bleven stijgen door de schaarste op de huizenmarkt. Nu de huizen prijzen dalen zien we dat te hoge schuldenlast de flexibiliteit op de huizenmarkt extra afremt. Mensen die een restschuld dreigen over te houden, komen steeds moeilijker in beweging op de woningmarkt.”
De oproep van de Rabo-econoom klinkt logisch. Het gevaar dat huishoudens diep in de schulden terecht gaan komen als de huizenprijzen –zoals verwacht- blijven dalen, is niet denkbeeldig. En dan blijft iedereen zitten waar die zit, angstig wachtend tot de economie weer aantrekt.
Maar de Rabo-oplossing heeft ook een keerzijde. Het economisch herstel dat heeft plaatsgevonden, werd vooral gevoed door de Nederlandse industrie die sterk profiteerde van de Duitse opleving. Het herstel kwam uit de export.
Laatste hoop
De volgende fase van herstel zou dan de binnenlandse vraag moeten zijn. De consument moet het stokje overnemen en weer meer spullen aan schaffen. Als, zoals de Rabo suggereert, consumenten zich moeten concentreren op het aflossen van hun hypotheekschulden, houden ze geen geld over voor consumptie. Ook de consument kan het geld maar één keer uitgeven.
Het is om deze reden dat al die belangenclubs zich melden in Den Haag en vragen om extra overheidsinvesteringen in de sector. Consumenten en woningbouwverenigingen laten het afweten. De laatste hoop is Den Haag.
Lees ook:
- VNG: 10 ideeën om de woningmarkt vooruit te helpen
- BTW-tarief in de bouw gaat gewoon omhoog
- Ommekeer in de bouw?
- Huizenprijzen dalen ook in 2012
- Woningmarkt in beweging
- NVM: Kantorenmarkt nog in mineur
- Crisis bouwsector duurt voort
- Malaise op de woningmarkt houdt aan
- Woningmarkt stagneert verder
- Effect stimulering nieuwbouw alweer teniet gedaan
Verder:
>>> Sectorprofiel Nederlandse bouw- en infra
