Wil je als bedrijf vooruit? Maak ruimte voor innovatie. Daarbij hoort ook de moed om fouten te maken, vindt Bob Janssen.
Na twee frustrerende jaren waarin niemand hem een baan wilde geven in de wetenschappelijke wereld, belandde Albert Einstein in 1901 als klerk bij een Zwitsers patentbureau in Bern. Daar beoordeelde hij ingediende patentaanvragen, een klusje dat goed betaalde en weinig eisen stelde aan zijn enorme intellect. Hierdoor was hij in staat om er de grondvesten voor zijn levenswerk te leggen. Zelf noemde hij het patentbureau ‘een werelds klooster waar mijn mooiste ideeën tot bloei zijn gekomen’. Dit vertelt ons dat de omgeving en de voorwaarden voor innovatie minstens zo belangrijk zijn als de genialiteit van de innovator zelf. Omdat innovatie tegenwoordig een must is waar de IT-wereld niet meer omheen kan, doen we er goed aan onze technologische creatievelingen te faciliteren met een veilige omgeving en de juiste randvoorwaarden. Hoe ziet die omgeving eruit en hoe zorg je dat nieuwe, disruptieve ideeën optimaal tot bloei kunnen komen?
#1: Maak nieuwe fouten
SpaceX, het ruimtevaartbedrijf van Elon Musk, wil geen engineers van NASA aannemen, omdat ze al in een bepaalde denktrant zitten. Musk wil nieuwe fouten maken, want je komt volgens hem pas echt in de problemen als je dezelfde fouten blijft herhalen. Wanneer je als organisatie geen zelfreflectie hebt en niet leert van dingen die fout gaan, dan zal je nooit grote stappen voorwaarts maken. Tegelijkertijd is het wel essentieel dat je durft te falen als je wilt innoveren; iets wat Musk zelf keer op keer in de praktijk brengt, met glorieuze resultaten. Onlangs waren de Falcon 9-raketten van SpaceX nog wereldnieuws, toen ze bij mislukte landingen ontploften of in zee vielen. Inmiddels is het systeem geperfectioneerd en beschikt SpaceX over de eerste werkende raket die veilig terug kan keren naar de aarde. Het is een kwestie van vallen en opstaan, of falen en opstaan. En zorgen dat als je valt, dat je naar voren valt.
#2: Zie geen risico’s
Diezelfde Elon Musk wil in 2025 de eerste mensen naar Mars vliegen. Een immens moeilijke missie, naar een planeet die miljoenen kilometers verwijderd is en waarbij de astronauten nooit meer terug kunnen keren naar de aarde. Een mind blowing mission, luidde zijn commentaar. En: “Dit wordt het grootste avontuur ooit en we moeten mensen inspireren”. De risicoanalyse speelde duidelijk geen grote rol in het hoofd van Elon, en dat is maar goed ook, want anders zou het nog wel eens een eeuw of meer kunnen duren voor we de rode planeet veroveren. Wil je innoveren, dan is er altijd een zeker risico dat het niet direct oplevert wat je wil. Toch moet je deze risico’s nemen, zelfs als grote organisatie met grote belangen. De aandeelhouders worden er misschien niet direct blij van, maar neem je geen risico’s, dan word je links en rechts ingehaald door avonturiers en startups die dit nog wel durven te doen.
#3: Vier de naïviteit
Iedereen kent de beroemde foto van Albert Einstein wel, waarop hij zijn tong uitsteekt naar de camera. Het is tekenend voor wie hij was: vanuit kinderlijk naïeve ideeën ontwikkelde hij de meest baanbrekende natuurkundige theorieën ooit. Hij zag alles op een nieuwe manier en was daardoor in staat om ook de wetenschap van zijn tijd op een hele andere manier te benaderen. Hoe zou hij anders ooit hebben kunnen inzien dat ruimte en tijd twee kanten van dezelfde medaille zijn? En hoe zouden wij anders ooit GPS werkend hebben kunnen maken? De innovator moet lak hebben aan de geldende conventies: kan niet bestaat niet. Helaas gebeurt het nog al te vaak dat de zakelijke wereld deze kinderlijke naïviteit niet op waarde weet te schatten, waardoor frisse ideeën meedogenloos worden vermalen tussen de corporate tandwielen. Innovators zijn een beetje als kinderen en kinderen moet je laten spelen.
#4: Bezweer de angst
Neuroloog David Rock denkt dat in tijden van grote veranderingen alleen de meest adaptieve organisaties in staat zijn om te overleven. Maar dat is helaas niet iets dat van nature resoneert in de zakelijke wereld. Rock probeert in zijn werk iets vaags en ‘softs’ als creativiteit concreter te maken, zodat het bedrijfsleven het ook begrijpt. Mensen, zo stelt hij, hebben maar een klein vermogen om problemen op een lineaire manier op te lossen. Onze bewuste denkprocessen zijn zeer beperkt vergeleken met onze onbewuste denkprocessen, terwijl de meeste zakelijke vraagstukken simpelweg te groot zijn voor onze bewuste processen. Willen we deze complexe vraagstukken het hoofd kunnen bieden, dan moeten we toegang hebben tot onze onbewuste bronnen. Angst is hier onze grootste vijand, volgens Rock. Angst zorgt er namelijk voor dat er zoveel ruis op de lijn ontstaat, dat we onze onbewuste denkprocessen niet meer kunnen raadplegen. Dat betekent dat stressfactoren als deadlines, machtsverhoudingen en prestatiedrang zoveel mogelijk beperkt moeten worden en we binnen onze bedrijfsmuren een innovatiereservaat moeten creëren voor creatieve geesten, waar zo min mogelijk werkdruk of hiërarchie bestaat. De creativiteit tiert welig waar de vrijheid regeert.
#5: Zoek de samenwerking
Steeds meer organisaties en instellingen zijn doordrongen van de noodzaak tot innovatie. Maar dat betekent niet dat je het allemaal alleen moet doen. De slimste mensen werken niet altijd voor jouw organisatie en niet alles valt onder jouw expertise. Mensen met de meeste kennis om een bepaald probleem op te lossen, weten meestal niet dat jij dat probleem hebt; ze weten waarschijnlijk niet eens van jouw bestaan. Dus hoe kun je ooit met deze mensen in contact komen? De meest succesvolle bedrijven ter wereld bouwen om deze reden communities om zich heen, die nieuwe functionaliteiten en toepassingen voor hen ontwikkelen. En dat geeft deze bedrijven een enorme kennisvoorsprong, die ze nooit op een traditionele manier hadden kunnen realiseren.
#6: Herken toevallige goede ideeën
Een essentiële eigenschap van innovators is dat zij de gave hebben om iets van waarde te herkennen wat ze bij toeval ontdekken. Dit staat bekend als ‘serendipity’ en dat kun je losjes vertalen als een gelukkig toeval. Toeval speelt een grote rol bij innovatie en creativiteit. Zo kun je bijvoorbeeld op zoek zijn naar iets en bij toeval struikelen over een heel ander idee, dat een probleem oplost waar je twee maanden daarvoor mee bezig was, of dat een heel nieuwe richting aan je bedrijf geeft. Maar dan moet je wel in staat zijn om de waarde van dat idee in te zien. Met de opkomst van de open-innovatiecultuur, zien we ook de opkomst van het fenomeen serendipity. Een goed voorbeeld zijn de welbekende Post-it notes, de zelfplakkende, gele notitieblaadjes. Dit was geen gepland product. De persoon die oorspronkelijk aan de wieg van de Post-it notes stond, Spencer Silver, probeerde een nieuwe, sterke lijm uit te vinden, maar wat hij ontwikkelde bleek minder goed te plakken dan de meeste bestaande lijmsoorten. In plaats van supersterk, was de lijm superzwak. Niemand wist wat ze ermee aan moesten vangen, maar Silver gooide het idee toch niet in de prullenbak. Jaren later bedacht Arthur Fry, een andere wetenschapper bij hetzelfde bedrijf, bij toeval een nieuwe toepassing voor de slappe lijm: hij smeerde het op zijn notitieblaadjes.
#7: Luister niet naar anderen
Er doet op internet een verhaal de ronde dat de beroemde uitvinder Thomas Edison ooit een briefje meekreeg van school dat gericht was aan zijn moeder. Zijn moeder vertelde hem dat de leraar schreef dat hij een genie was en dat ze hem niet verder konden onderwijzen op school. Ze haalde hem daarop van school en onderwees de jonge Edison zelf. Toen zijn moeder vele jaren later stierf, vond Thomas het briefje van school terug in haar bezittingen. Er stond: Mevrouw Edison, we denken dat uw zoon achterlijk is en willen niet dat hij nog naar school komt. Hoewel dit verhaal niet helemaal klopt en Edison in werkelijkheid prima wist wat de leraar van hem vond, is de les die we hieruit kunnen trekken niet minder waar: laat anderen je nooit vertellen dat iets dom, onhaalbaar of onrealistisch is. Want waar waren we geweest als Edison, Einstein, Jobs, Gates en Musk hadden geluisterd naar de naysayers? Corporates stellen hun doelstellingen meestal af op de jaarcijfers, aandelenkoersen en marktanalyses. Deze ‘day-to-day-business’ laat in de praktijk weinig ruimte voor de innovator, want je kunt visie niet vangen in een grafiekje. Vier daarom de eenling die afwijkt van de norm, die mogelijkheden ziet waar anderen die niet zien. Die de wereld wil veranderen, waar anderen de wereld willen bestendigen. Zij gaan er namelijk voor zorgen dat de jaarcijfers ook over twee jaar nog vrolijk stemmen.
Maar luister vooral niet naar mij en doe iets heel anders. Innoveer!
Auteur: Bob Janssen is Chief Technology Officer en oprichter van technologiebedrijf RES.
