KPN trekt een zwaar middel uit de kast om Slims overname te blokkeren, of in ieder geval in betere banen te leiden. De juridische houdbaarheid van de beschermingswal is volgens deskundigen nog een vraagteken en ook de VEB vindt het een inperking van de rechten van bestaande aandeelhouders en vraagt om terughoudendheid. Maar de uitgifte van preferente aandelen zijn een uitstekend pressiemiddel om América Movil een beter onderbouwd bod te laten doen.
De beschermingswal die KPN opwerpt is maar één van de vele mogelijkheden die het bedrijf heeft om belagers van zich af te houden. In de praktijk mag een prooi veel barrières opwerpen. Eigenlijk mag alles wat niet expliciet verboden wordt door de wet of door de ondernemingsstatuten. KPN gaf extra aandelen uit en bewandelde daarmee het pad dat veruit de meeste genoteerde bedrijven kunnen volgen. Maar er zijn nog veel meer opties.
#1. Preferente en prioriteitsaandelen
De preferente aandelen staan met stip op één. Bijna twee derde van de Nederlandse genoteerde bedrijven hebben hun handen vrij om bij een dreigende vijandige overname preferente aandelen uit te geven. De mogelijkheid tot uitgifte staat dan in de statuten en is door de aandeelhouders vooraf goedgekeurd. De ’koper’ is meestal een gelieerde stichting met als enige echte bezitting het optierecht. De gedachte achter het uitgeven van preferente aandelen is dat niet zozeer de waarde van het aandeel verwaterd, als wel het stemrecht. Dit is de constructie die bij KPN wordt gehanteerd. De uitgifte van prioritietsaandelen, waarbij er speciale rechten aan een aandeel worden verbonden, behoort ook tot het standaardarsenaal. Een prioriteitsaandeel kan bijvoorbeeld bindende voordrachten doen voor bestuurders. Zo’n gouden aandeel is één van de manieren waarop de Nederlandse overheid mogelijk een beslissende stem blijft houden in ABN Amro, nadat de bank wordt geprivatiseerd.
#2. Beperking van stemrecht
Door het beperken van het stemrecht kan een overname worden afgewend. Hier wordt het geldende principe van ‘one share, one vote’ losgelaten. Er wordt een maximum stemmen aan een aandeelhouder toegekend. Zelfs bij een eigendom van 51% kan dan bijvoorbeeld maar 10 procent van het stemrecht worden uitgeoefend. Overigens geldt die beperking dan voor alle (groot)aandeelhouders. Een bedrijf dat zich met deze constructie tooit, verliest snel aan aantrekkingskracht als prooi.
#3. Certificaten van aandelen
Meestal wordt deze structurele oplossing gekozen als een bedrijf het stemrecht gecentraliseerd wil hebben, maar het eigendom wil verspreiden. De aandelen worden beheerd door een ‘Stichting Administratiekantoor’ en die geeft certificaten uit. Het stemrecht wordt dan losgekoppeld van het economisch eigendom.
#4. Het vrijwillig structuurregime
Alleen genoteerde bedrijven zijn verplicht een structuurregime te voeren. Hierbij wordt de bestuurlijke verantwoordelijkheid gedeeld tussen uitvoerende bestuurders en een Raad van Commissarissen. De RvC krijgt specifiek een aantal rechten die eerst bij de aandeelhouders lagen en is verplicht alle beslissingen te toetsen aan het ondernemingsbelang. RvC’s worden vaak opgetuigd als tegenwicht tegen een te dominante positie van de shareholders in relatie tot andere stakeholders (werknemers, afnemers et cetera).
#5. De gifpil en de kroonjuwelen
Het is strikt genomen geen juridische beschermingsconstructie, maar maakt een belaagd bedrijf wel acuut onaantrekkelijk voor de belagende partij. Een onderneming dreigt of verkoopt daadwerkelijk de meest waardevolle onderdelen. Die worden in een bevriende BV ondergebracht. Wat overblijft is een zak vol geld en wat verlieslatende bedrijfsactiviteiten. Dat is het dreigen met de verkoop van de kroonjuwelen. De andere manier om een bedrijf in razend tempo zijn glans te laten verliezen is het slikken van een gifpil. Enigszins suïcidaal is het kopen van een onderneming waarvan bekend is dat er een grote claim op rust. Vervuilde grond of achterstallige pensioenverplichtingen doen het goed. Het grote nadeel is dat – als de vijandige overname is afgewend – de gifpil nog steeds ligt te wachten om alles kapot te maken.
#6. White Knight
De witte ridder is ook geen juridische beschermingsconstructie, maar een verdedigingstactiek die kan worden toegepast. Het belaagde ondernemingsbestuur zoekt een vriendschappelijke partij om een beter aanbod te doen. De witte ridder kan (maar hoeft niet) een meerderheidsbelang aan te schaffen. Een belang van meer dan vijf procent is genoeg om een platte overname te verhinderen. De overnemende partij moet onderhandelen met deze aandeelhouder en kan hem niet zomaar dwingen akkoord te gaan met de verkoop, ook al is er een groot meerderheidsbelang opgebouwd.
