Koning Willem-Alexander heeft een somber verhaal. Dat kan anders. 5x waarom de economie sneller herstelt dan we denken.
De Troonrede van de koning is op Prinsjesdag reden voor acute depressiviteit: het kabinet bezuinigt nog eens 6 miljard en de blik op de nabije toekomst is zwartgallig. De economie krimpt dit jaar met 1,25 procent, de werkloosheid loopt op tot 7 procent en volgend jaar stijgt die lustig door naar 7,5. Het begrotingstekort is dit jaar 3,2 procent en 3,3 procent in 2014.
De blije clown onder de economen
Volgend jaar mogen we hopen op een groei van een half procentje. Hiermee is het CPB de blije clown onder de economen. Die van de banken zijn zonder uitzondering negatiever gestemd (nul procent zegt de Rabo, 0,1 voor de ING en 0,4 volgens de ABN Amro). Extra pijnlijk is dat het CPB de laatste jaren de groei en het herstellend vermogen van de Nederlandse economie overschatte. Econoom Bas Jacobs wijst er fijntjes op dat de rekenmeesters vaak te positief zijn. Van de laatste 21 voorspellingen waren er 20 te positief. Overigens weten ze dat zelf ook: in de Macro Economische Verkenningen behandelen ze hun eigen optimisme en vragen ze zichzelf af of ze niet te negatief worden van alle kritiek.
5 tekenen van hoop
Terwijl Europa steeds rapper uit de recessie klimt blijft Nederland achter. Geen blij debuut voor Willem-Alexander. Maar zijn verhaal kan ook anders. Er zijn namelijk serieuze tekenen van hoop, namelijk:
#1 De wereldhandel neemt toe
De wereldhandel neemt weer toe en Nederland profiteert daarvan. Sterker nog: het is de belangrijkste reden dat het CPB denkt dat we in 2014 weer een beetje gaan groeien. De export gaat stijgen naar 4,25 procent, zo verwachten de rekenmeesters. Voor de zwartkijkers onder u: het grootste deel van die groei is wederuitvoer. Maar er is één zwaluw die onderschat wordt: de Nederlandse maakindustrie. (Klik hier voor de 100 beste bedrijven waar Nederland op drijft). Maar onder deze groep van 100 parels voltrekt zich een klein wonder. Steeds meer bedrijven vinden de directe weg naar de buitenlanden waar nog wel sprake is van economische dynamiek. Al drie jaar op rij stijgt het aantal exporterende bedrijven, met ongeveer 10.000 per jaar. In 2012 waren dat er al 126.000, waarbij opvalt dat het aandeel kleinere bedrijven snel toeneemt. Nog beter is dat het aandeel van ‘Europa’ in de mix van afnemers een dalende tendens vertoont. Dat betekent dus dat waar Europa nog langzaam groeit, Nederland in toenemende mate profiteert van die aantrekkende economie in Japan, de VS en natuurlijk het doorstomende China.
POSITIVO'S AAN DE FRONTLINIE
De economen van het CPB hebben een bijzonder trackrecord, zoals onder meer econoom Bas Jacobs fijntjes meldt. Ze zijn in de regel te positief. Nu weten de rekenmeesters dat ze op dat punt kwetsbaar zijn. In de Macro Economische Verkenningen gaan ze dan ook in op de oorzaken. Volgens het CPB zijn ze niet te optimistisch, want perioden van onderschatting van de groei komen ook voor…
De oorzaken voor de overschatting zijn tweeledig. Ongeveer de helft van het verschil wordt verklaard uit ‘beleid’ dat wordt gewijzigd. Zo gaat het CPB altijd uit van bestaand beleid en anticipeert niet op mogelijk beleid.
De andere helft van de oorzaken zit in het model verstopt. Het lijkt erop dat een aantal ‘asymmetrische multipliers’ nog niet in alle delen van het gebruikte rekenmodel ‘Saffier’ zijn doorgedrongen. Hierdoor daalde bijvoorbeeld de consumptie harder dan voorspeld. Ook heeft het model maar beperkt rekening gehouden met de effecten die de zwakke bankbalansen zouden hebben op de kredietverlening aan het mkb.
#2 De vertrouwenskloof krimpt
Economie is vertrouwen. En dat neemt sinds deze zomer weer toe. Hoe belangrijk het vertrouwen is blijkt uit (Amerikaans) onderzoek . Als het vertrouwen 10 procentpunt stijgt neemt de economische groei met een half procent toe. Het is niet helemaal toevallig dat DNB eerder deze maand de working paper ‘Trust and Financial Crisis experiences’ publiceerde. Hierin wordt het bestaande onderzoek naar vertrouwen in banken en de economie op een rij wordt gezet. Vrijwel alle onderzoeken vinden een sterke relatie tussen vertrouwen en economische groei. En dat vertrouwen neemt toe.
Het frequentst wordt het vertrouwen onder consumenten en producenten gemeten. De statistici van het CBS doen het elke maand. De knik ten goede vinden we in augustus bij de consument. Toen steeg het vertrouwen opeens naar -33, komend van -38. En ook het oordeel van het volk over de staat van de economie nam fors toe, van -57 naar -42. Alleen de koopbereidheid bleef nog even achter. Overigens is dat geen uitzonderlijk beeld. In een upswing blijft die indicator vaak wat achter.
De producenten zijn zelfs als wat langer aan de positieve weg naar boven bezig. In augustus nam daar het vertrouwen toe van -3,5 naar -1,6. Belangrijk is dat vooral het vertrouwen in ‘de bedrijvigheid’ een forse verbetering liet zien. De snelle toename van het vertrouwen onder consumenten en producenten is een teken van hoop. Nog 10 punten en we groeien een half procent. Onvoorzien.
#3 De woningmarkt: the only way is up!
Een van de gruwelen van de recessie is de woningmarkt. Huizen die onder water staan, gedwongen uitzettingen en een markt die zich kenmerkt door prijsdalingen, angst en inactiviteit. Maar daarmee doen we de onderliggende waarde van ons bezit ernstig tekort. Dat stellen de Rabo-economen in hun kwartaalbericht over de woningmarkt dat vorige week uitkwam. Zij schatten dat er nu al sprake is van een onderwaardering van de huizen van 25 tot 30 procent. Dat klinkt geweldig en ook deze marktvorsers begrijpen heel goed dat er het fiscale feest rond het eigen huis steeds kariger wordt en de politiek ook daar nog winst denkt te gaan halen.
Desondanks komen zij tot een structurele onderwaardering van 10 procent. Alleen dit gegeven al moet een grote glimlach op het gezicht van de debuterende koning toveren. En als hij nog twijfelt – de Rabo is de grootste hypotheekverstrekker van Nederland én dus niet helemaal neutraal – kan hij steun vinden bij Makelaarsland. Volgens deze grote makelaarsketen nam het aantal verkopen in augustus met 50 procent toe. En ook het aantal hypotheekadviezen nam sterk toe. Oorzaak is naast het toenemend vertrouwen (#2) de veranderende toon in de media. En tot slot, zelfs de kopschuwe rekenmeesters van het CPB zien ook dat de woningmarkt nu toch echt aan het uitbodemen is. Zij voorzien op basis van het aantal verstrekte bouwvergunningen dat de investeringen in woningen volgend jaar met 1,5 procent toe. Het CPB lijkt hier opnieuw voorzichtiger dan nodig is.
#4 Winstgevendheid bedrijven naar grote hoogte
Het bedrijfsleven sorteert alweer voorzichtig voor op een periode van een stijgende conjunctuur. Het voorzichtig herstel van de Europese economie – zelfs die hier in de delta – heeft een niet te missen effect op de bedrijfswinsten. Volgens de economen van de ING nemen die winsten voor de in de Benelux genoteerde bedrijven met 13 procent toe. Die bedrijfswinsten zijn een belangrijke bron voor een ander cijfer waarmee de Nederlandse economie bleek afsteekt. De bedrijfsinvesteringen zijn verschrikkelijk laag, nemen volgens het CPB wel toe, maar blijven onder het lange termijn gemiddelde. Een van de redenen die het CPB noemt is de lage winstgevendheid. Maar daar komt dus razendsnel verandering in. Het lijkt erop dat de voorziene krimp van de bedrijfsinvesteringen van 8,25 procent voor dit jaar weleens fors minder kan zijn. Zelfs het kopschuwe CPB voorziet dat volgend jaar die bedrijfsinvesteringen plussen met 1,75 procent. Lees ook: het positieve nieuws uit de kwartaalcijfers.
#5 We durven weer alleen
Trouwen doen we allang niet meer tot de dood ons scheidt. Niet voor niets loopt één op de drie huwelijken voortijdig spaak. Maar scheiden is duur en vergroot de economische onzekerheid voor alle betrokkenen. Het patroon in elke crisis is hetzelfde. Als de onzekerheid toeneemt blijven we zitten waar we zitten. Ook naast die voormalige liefde van het leven. Maar we durven weer te scheiden. Nu is het normaal dat er een kleine piek na de zomervakantie optreedt in het aantal strandende huwelijken. Niks zo funest voor de liefde als 24 uur per dag samen zijn. Maar dit jaar zijn er 43 procent meer scheidingsaanvragen (bij de scheidingsbemiddelaars van 2Divorce) dan na de zomer van 2012. Het is een teken van vertrouwen, van lef en durf. Of van de lange duur van de crisis…
