Geen producten in je winkelwagen.
Het valt deze weken niet mee om een afspraak in de agenda van Jan Rotmans te prikken. Hij heeft net zitten ploegen op de Engelse vertaling van Omarm de chaos. Dat is het boek waarin hij het transitietijdperk schetst waarin Nederland is beland. Het is een periode die gepaard gaat met heftige schokken, zo schreef MT/Sprout afgelopen najaar nog.
Ondertussen is ook het inkt van de opvolger alweer droog. Het boek De Perfecte Storm is naar eigen zeggen meer persoonlijk, nóg actueler en bovenal een stuk laagdrempeliger. Want: slechts 75 pagina’s. ‘Handig voor mensen die weinig hebben met lezen en toch iets willen meekrijgen van de veranderingen die op ons afkomen’, aldus de hoogleraar. Vanaf de zomer is het boek verkrijgbaar.
De polder loopt vast
Rotmans roept het al jaren: ons land is in transitie. En de snelheid waarmee dat gebeurt stuit in de maatschappij op steeds meer weerstand. De eclatante verkiezingswinst van de BoerBurgerBeweging is daar het meest recente voorbeeld van.
En toch is stikstof maar een klein deel van het grote klimaatprobleem dat we moeten fixen. Dat de polder hierin nu al hopeloos vastloopt, belooft weinig goeds voor de toekomst. Althans, dat zou je denken.
Zolang de waterkwaliteit niet verbetert, zullen overal in het land bouwprojecten stilvallen
‘We zien chaos, weerstand, polarisatie en andere heftige toestanden. Precies zoals ik dat in mijn boek heb voorspeld. Veel mensen ervaren dit inderdaad niet als prettig. Aan de andere kant is het ook een goed teken, want op deze manier naderen we de kern van het probleem. En daarmee komen we ook dichter bij de oplossing’, aldus Rotmans.
Volgende stikstofdossier al in zicht
Niet meteen stoppen met lezen nu, maar de stikstofchaos is volgens de hoogleraar nog maar een eerste briesje in de storm die Nederland de komende jaren krijgt te verduren. Strenger klimaatbeleid, met name uit Brussel, zal grote impact hebben op mensen en bedrijven.
Als voorbeeld noemt Rotmans de Kaderrichtlijn Water, bedoeld om de waterkwaliteit in Europa te verbeteren. EU-lidstaten hebben beloofd om uiterlijk in 2027 hun grond- en oppervlaktewater op een schoon en duurzaam niveau te krijgen.
‘Dat is over minder dan vier jaar en nu al staat vast dat Nederland die richtlijnen niet gaat halen. Onze waterkwaliteit is ronduit slecht en de getroffen maatregelen zijn onvoldoende om dat voor die tijd op orde te krijgen’, zegt Rotmans. ‘Zoiets heb je nu eenmaal niet in een paar jaar geregeld. Maar let wel: de afspraken dateren al van 2000.’
Geitenpaadjes helpen niet meer
De waterkwaliteit als het nieuwe stikstof. Wéér is Nederland te laat begonnen en wéér zijn de gevolgen groot. ‘De bouw gaat hier veel last van krijgen’, zegt Rotmans . ‘Zolang de waterkwaliteit niet verbetert, zullen overal in het land bouwprojecten stilvallen. Zo kan een kwart van de totale bouwproductie mogelijk niet meer vergund worden, blijkt uit onderzoek. En dat heeft weer grote gevolgen voor andere delen van de economie.’
Geitenpaadjes hebben volgens Rotmans geen zin meer. In Den Haag zoeken ze er geregeld naar, maar Brussel doet daar volgens hem niet meer aan. Bovendien worden die in no time onderdeel van het probleem zelf.
‘Laatst was ik in Zwolle voor een lezing. Ik vertelde aan de zaal wat ze in Den Haag hebben bedacht voor stikstof. Als we een nieuwe weg aanleggen, dan neemt men de stikstofuitstoot niet mee. Rijden we er vervolgens overheen, dan doet men dat wel. De rechter heeft hier meteen een streep doorgezet.’
‘Na afloop kwam er een vrouw naar me toe en vertelde dat zij de ambtenaar is die dat geitenpaadje heeft bedacht. Haar oorspronkelijke idee was veel innovatiever, maar daar werd van alle kanten tegenaan gebeukt. Uiteindelijk bleef dit over als compromis: een slap aftreksel dat het echte probleem niet helpt op te lossen.’
Behoefte aan leiderschap
Dit voorbeeld noemt Rotmans exemplarisch voor de situatie in Nederland. Rondjes blijven draaien. Niet meer doen dan verplicht is. En op zoek gaan naar oplossingen die het minste pijn doen. Dit kenmerkt volgens Rotmans de hedendaagse sores in de Haagse politiek. ‘Men blust daar vooral binnenbrandjes en is te weinig bezig met visie.’
Politici moeten hun rug rechten en beseffen dat er een enorme veenbrand woedt
Maar is dit niet indirect het gevolg van ons democratisch bestel? Politici die pijnlijke maatregelen durven te nemen, worden door kiezers genadeloos afgestraft.
‘Dit is zeker een factor van betekenis’, zegt Rotmans. ‘Maar politici moeten hun rug rechten en beseffen dat er een enorme veenbrand woedt, waarvan de gevolgen steeds duidelijker zichtbaar worden. Ik heb het over klimaat, energie, stikstof en biodiversiteit. Deze problemen vragen om radicale maatregelen, en het liefst zo snel mogelijk. Of die pijn gaan doen? Jazeker. Maar we moeten die pijn nemen en eerlijk verdelen.’
Een historisch tijdperk
Dit tijdperk van snelle veranderingen noemt Rotmans historisch. Iets wat eens in de circa 150 jaar voorkomt. Het is nu echt d’r op of d’r onder, zegt hij. Ook voor bedrijven. Ondernemers die geloven dat hun niet-duurzame businessmodel nog lang houdbaar is, zullen volgens hem snel achterop raken.
‘Later zal men terugkijken naar deze periode en vragen: waar was je toen het erom ging? Bleef je staan toekijken of ging je de arena in en heb je geprobeerd om echt iets te veranderen?’
Dit is deel 1 van een tweeluik met hoogleraar Transitiekunde Jan Rotmans. Lees ook het tweede deel over de grondstoffenoorlog.
Lees ook: Waarom we volgens Werner Schouten hopeloos achterlopen met verduurzamen
