Je werkkleding aantrekken, ontbijten, in de file staan, koffiepauzes, naar huis rijden, de kinderen ophalen, boodschappen doen, de hond uitlaten; al deze activiteiten vormen – vaak onbewust – een duidelijke afbakening tussen werk en vrije tijd. Schrijfster Anna Borges verwoordt het in een artikel als volgt: ‘We brengen onze dagen door met het wisselen tussen individuele taken en projecten. Ook schakelen we regelmatig tussen grotere tijdblokken, zoals van onze werkdag naar persoonlijke tijd. Maar wat we ons niet realiseren, is dat we niet altijd doelloos van de ene naar de andere toestand stuiteren. In plaats daarvan markeren we overgangen met kleine ‘rituelen’ die onze hersenen het signaal geven dat het tijd is om te schakelen.’
Signalen voor je brein
Simpele handelingen als douchen en aankleden voor het werk, waren voor ons brein dus juist signalen die ervoor zorgden dat we overgingen op ‘werkmodus’. Door het wegvallen van deze rituelen en signalen hebben veel mensen moeite hun draai te vinden tijdens het thuiswerken. Gevolgen zijn onder meer uitstelgedrag, concentratieproblemen, geen pauze nemen en vergeten te eten of te drinken.
Volgens breinexpert Mark Tigchelaar zijn er nog een paar redenen waarom vaste rituelen in de werksituatie belangrijk zijn. Hij vertelt: ‘Ten eerste besparen rituelen of routines, zoals ik ze noem, je veel nadenkwerk. Ze zorgen ervoor dat je minder inspanning hoeft te leveren bij het uitvoeren van bepaalde taken. Ten tweede kunnen routines je helpen in een flow te komen.’
Thuiswerken kost meer inspanning
Het voordeel van routines is dat ze de mate van inspanning verminderen. Dit is te herleiden naar processen in je hersenen. ‘Als je iets drie keer achter elkaar doet, zoals het strikken van je veters, worden bepaalde cellen aan de achterkant van je hersenen al actief. Hierdoor wordt de voorkant van onze hersenen minder belast’, aldus de breinkenner. Daar bevindt zich de prefrontale cortex, ook wel het nadenkgedeelte of de controlekamer genoemd. ‘Omdat veel mensen hun routines nu kwijt zijn, moeten zij vaker en langduriger een beroep doen op dat voorste hersengebied. Dat kost heel veel energie.’
Dat is volgens hem ook de reden dat veel succesvolle politici, leiders en ondernemers zich vasthouden aan dagelijkse rituelen. Op die manier hoeven ze niet of nauwelijks na te denken over triviale zaken en houden ze meer ruimte over voor de echt belangrijke beslissingen. ‘Zo eet Barack Obama altijd op hetzelfde tijdstip hetzelfde ontbijt en draagt Mark Zuckerberg elke dag dezelfde kleding’, weet Tigchelaar.
Dagdromen
De grotere belasting op onze prefrontale cortex zal ertoe leiden dat mensen uiteindelijk minder creatieve ideeën zullen hebben, verwacht Tigchelaar. ‘Je beste inzichten krijg je namelijk op de momenten dat je niet heel actief nadenkt, bijvoorbeeld onder de douche of tijdens een ommetje. Je bent dan als het ware een beetje aan het dagdromen. Met behulp van routines kom je makkelijker in zo’n staat terecht. Omdat thuiswerkers nu echter weer veel meer nadenkwerk en inspanning moeten leveren, is er dus minder ruimte voor creativiteit. Mensen – of eigenlijk hun hersenen – raken overbelast.’ Het invoeren van vaste rituelen tijdens het thuiswerken brengt dan ook een aantal voordelen met zich mee. ‘Het zorgt voor ruimte in je hoofd en maakt het thuiswerken draaglijker en overzichtelijker. Hierdoor ervaar je minder stress.’
Focus aan en uit
Tigchelaar adviseert om routines in te voeren aan de hand van drie categorieën: focus aan, focus uit en focus check out. De routines uit de eerste groep helpen je om in de flow te komen. Een voorbeeld is het afspelen van een vaste playlist. Met focus uit routines laad je je hersenen weer op, bijvoorbeeld door even pauze te nemen of een stukje te gaan lopen. De focus check out routines zorgen ervoor dat je aan het eind van de dag ook daadwerkelijk stopt met werken. ‘Voor veel mensen helpt het om andere kleding aan te doen op het moment dat ze omschakelen van werk naar privé.’
Ook hieruit blijkt dat met name de ‘overgangsrituelen’ tussen werken, opladen en ontspanning ons kunnen helpen bij het creëren van een gezonde balans. Daarmee ontstaan er weer duidelijke grenzen tussen werk en vrije tijd en voorkom je dat opgejaagde gevoel van alsmaar ‘aan’ staan.
Vind het ritueel dat bij je past
Rituelen zijn natuurlijk heel persoonlijk en daarom is het lastig om zomaar even een lijstje met de meest geschikte rituelen op te dreunen. Het belangrijkste is dat een ritueel bij jou past. Om je toch een beetje op weg te helpen, doen we hieronder een paar suggesties.
- Trek ‘s ochtends je normale werkkleding aan
Al is het alleen maar de bovenkant. Voor je brein is dit nog altijd een bekend signaal: tijd om aan het werk te gaan! Aan het einde van de dag kan je deze kleding dan weer omwisselen voor een joggingbroek en een hoodie: tijd om te ontspannen!
- Mediteren
Dit kan je doen aan het begin van de werkdag, maar ook ‘s middags of ‘s avonds. Het is maar net waaraan je dit ritueel wil koppelen: ontspannen, werken of opladen?
- Een roman lezen
Dit is iets wat je prima ter afsluiting van de werkdag zou kunnen doen, als beloning voor het harde werk van die dag.
- Een stukje wandelen of fietsen
Ideaal om je hoofd tussen de bedrijven door even lekker leeg te laten waaien en nieuwe energie op te doen.
Zo zijn er uiteraard nog veel meer rituelen te bedenken. Schrijven in je dagboek, thee inschenken, muziek luisteren, hardlopen, een dansje doen in de woonkamer; zoek op je gemak uit wat voor jou het beste werkt en wees niet bang om te experimenteren. Thuiswerken maakt dat we allemaal onze balans moeten hervinden. Met behulp van nieuwe rituelen zal dit voor jou een stuk makkelijker worden.
