Mensen, teams en organisaties hebben regelmatig te maken met lastige omstandigheden. Hoe uitdagender en langduriger de moeilijkheden, hoe zwaarder het is om ermee om te gaan. Geconfronteerd met intense ontberingen, bezwijken velen onder de druk en geven op.
Robuustheid is de kwaliteit van niet breken onder heftige belasting, maar een zware last kunnen dragen. Toch is de tegenspoed die je tegenkomt soms zeer ernstig en word je er compleet door onderuit gehaald. Veerkracht is de kwaliteit van jezelf weer kunnen oprapen. Het is het vermogen om te herstellen na het ervaren van tegenslag, en terug te springen in plaats van de nederlaag te accepteren.
Conceptueel model
Het Rebound Model of Resilience benoemt drie zaken die je nodig hebt om terug te veren van een ernstige tegenslag: de antwoorden op wat, hoe en waarom. Ten eerste heb je de middelen nodig om terug te veren (kapitaal) – om weer op de been te komen heb je dingen nodig (wat). Ten tweede heb je methoden nodig om te kunnen terugveren (vaardigheid) – je moet over manieren beschikken om weer op de been te komen (hoe). Ten derde heb je de mentaliteit nodig om te terug te veren (inzet) – je moet weer op de been willen komen (waarom). Alle drie de ingrediënten zijn cruciaal, of het nu gaat om een persoon, een team of een organisatie.
Kernelementen
De drie noodzakelijke ingrediënten voor veerkracht zijn onderverdeeld in zes factoren:
- Kapitaal: Middelen om terug te veren. Herstellen van tegenspoed begint met het ter beschikking hebben van de juiste middelen. Hoe meer diverse de middelen die je kunt aanboren, hoe groter de kans dat de belangrijkste input die nodig is om jezelf weer op te rapen, beschikbaar zal zijn. Dit kapitaal dat je kunt gebruiken bestaat uit twee categorieën:
- Hulpbronnen. Dit zijn bezittingen zoals geld, faciliteiten, vaardigheden, informatie en kennis. De rekeningen kunnen betalen tijdens problemen is cruciaal, maar zo ook het hebben van een verscheidenheid aan vaardigheden die kunnen worden ingezet.
- Netwerk. Dit zijn de relationele middelen zoals contacten, reputatie, vertrouwen en goodwill. Het vertrouwen van mensen behouden als het er ruw aan toe gaat, kan van groot belang zijn, zeker als deze contacten bereid zijn om krediet en steun te verlenen.
- Vaardigheid: Methoden om terug te veren. Zelfs als alle nodige middelen beschikbaar zijn, gaat terugveren niet vanzelf, maar vereist een bepaalde aanpak. Je hebt een constructieve werkwijze nodig om met de tegenspoed om te gaan. Dit is een vaardigheid die je gaandeweg moet opbouwen. De twee belangrijkste elementen hiervan zijn:
- Stuurvermogen. Om terug te veren, moet je de situatie in eigen hand nemen, niet slechts hopen dat het goed komt. Je moet verantwoordelijkheid nemen en sturen, in plaats van door de omstandigheden gestuurd te worden.
- Wendbaarheid. Terwijl je het heft in eigen hand neemt, moet je accepteren dat je niet ‘in control’ bent over de situatie. Terugveren vereist dat je zoekt naar oplossingen en bereid bent te experimenteren, te leren wat werkt en over te stappen op alternatieven.
- Commitment: Mentaliteit om terug te veren. Wanneer het ongeluk toeslaat, is het vaak je geest die de grootste klap krijgt. Om echt veerkrachtig te kunnen zijn, heb je de wil nodig om weer op te staan. Het voornemen om jezelf weer op te rapen, komt over het algemeen voort uit twee soorten emotionele betrokkenheid:
- Vastberadenheid. Vastberadenheid is commitment aan een doel. Wanneer je echt iets wilt bereiken, vind je de moed en de onverzettelijkheid om door te gaan, ondanks tegenslagen. Je vindt energie en uithoudingsvermogen in het vooruitzicht op resultaat.
- Solidariteit. Solidariteit is commitment aan andere mensen. Wanneer je je loyaal voelt naar anderen, vind je de kracht en motivatie om ze zo goed mogelijk te ondersteunen. Je vindt energie en uithoudingsvermogen door te beseffen dat je er samen in zit.
Belangrijkste inzichten
- Veerkracht gaat over terugkomen na tegenspoed. Veerkracht gaat niet over sterk zijn (robuustheid) of flexibel zijn (aanpassingsvermogen), maar over het vermogen om terug te veren na een flinke klap. Het gaat om het niet blijven liggen, maar om het weer opstaan.
- Veerkracht is een kwaliteit van alle systemen. Elk systeem (individu, team, organisatie en zelfs maatschappij) kan met tegenspoed te maken krijgen. De vraag is of men over het intrinsieke vermogen beschikt om moeilijkheden te overwinnen en te herstellen, of dat men vast komt te zitten, dieper wegzakt in wanhoop, of zelfs compleet opgeeft.
- Veerkracht gaat over terug kunnen veren. Weer opstaan vraagt om de juiste middelen en methoden. Deze middelen (kapitaal) bestaan uit interne hulpbronnen en een extern netwerk. De methoden (vaardigheden) bestaan uit de controle kunnen nemen en tegelijkertijd wendbaar kunnen zijn in het vinden van een uitweg uit de moeilijkheden.
- Veerkracht gaat ook over terug willen veren. Om op te krabbelen moet je naast kunnen ook willen. Je hebt de juiste mentaliteit (commitment) nodig – vastberadenheid (commitment aan een doel) en/of solidariteit (commitment aan een groep).
- Veerkracht kan worden opgebouwd. Veerkracht is geen aangeboren kwaliteit, maar een vermogen dat kan worden vergroot. Kapitaal kan worden verworven, vaardigheden geleerd en commitment versterkt. Managers die organisatieontwikkeling nastreven dienen daarom verder te kijken dan effectiviteit en efficiëntie, naar de opbouw van veerkracht.
Meer nieuwe managementmodellen
