Sociale ondernemers zoeken innovatieve oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen. Zij gaan vooral voor impact. Winst wordt niet gezien als doel, maar als middel om de wereld een beetje beter te maken.
Maar vergis je niet in deze wereldverbeteraars, ze richten wel degelijk serieuze bedrijven op. Alleen creëren ze naast financiële waarde ook sociale of ecologische waarde. Daarmee boren ze nieuwe markten of doelgroepen aan.
Belangrijke aanjager van deze groeiende beweging in Nederland is Social Enterprise NL. Sinds de oprichting in 2012 zijn inmiddels meer dan 430 sociale ondernemingen aangesloten. Met het project ‘All-in’ wil de belangenorganisatie deze sector diverser en inclusiever gaan maken.
Bloeiende sector
Er is nog veel meer potentieel out there, vooral bij migrantondernemers, maar zij worden nu niet of amper bereikt. Waarom niet? Daar hebben onderzoekers Nesrien Abu Ghazaleh (Hogeschool van Amsterdam) en Nick Sens (ex- Sociale Enterprise NL en nu Vluchtelingenwerk) zich over gebogen.
Hun bevindingen zijn dinsdagmiddag gepresenteerd op het All-in-seminar van Social Enterprise NL in Den Haag.
Sociaal ondernemen zit in de lift. De sector is breed en divers, en groeit qua omzet met tien procent per jaar. Maar als je gekleurde poppen wil verkopen om de diversiteit in de maatschappij te bevorderen, wordt het een ander verhaal. Dan krijg je waarschijnlijk een ‘njet’ op je vraag voor funding.
Sociale ondernemers ervaren discriminatie
De onderzoekers wijzen op een ‘duidelijke mismatch’ tussen de sociale ondernemers in spe met een migratieachtergrond en de stakeholders met het benodigde kapitaal. Daarbij gaat het niet alleen letterlijk over geld, maar ook over de kruiwagens naar de juiste mensen of netwerken.
Lees ook: Shadi Alhakimi vluchtte naar Nederland, nu helpt hij zelf nieuwkomers de taal te leren
Migrantondernemers ervaren ook in deze sector ‘discriminatie en een complex, gesloten systeem’, aldus het rapport. Het gaat niet over harde cijfers, maar over perceptie. ‘En die is even belangrijk, want dat is wat mensen voelen’, vult Nesrien Abu Ghazaleh aan op vraag van MT/Sprout.
‘Sociaal ondernemerschap verschilt dus niet zoveel van andere werkgebieden.’ Bij beide kanten, stakeholders zoals financiers en accelerators, en ondernemers, is er wel de bereidheid om er iets aan te doen, benadrukt ze.
‘Alleen weten ze elkaar niet te vinden, ze leven nog steeds op verschillende eilanden. Degene die een sociale onderneming start, is nog altijd de blanke witte man die besluit iets goeds te doen voor de wereld. Zo heb ik dat al heel gechargeerd gehoord.’
Praktische en culturele barrières
Wie wil ondernemen loopt sowieso tegen praktische barrières aan. Voor ondernemers met een migratieachtergrond komen daar nog culturele barrières bij. Denk aan de taal en de Hollandse, directe stijl van communiceren.
Ook kwaliteiten en kwalificaties worden vaak niet gezien of erkend. Daarnaast vinden ondernemers in spe veelal niet de weg naar de netwerken, accelerators en de expertise die ze nodig hebben. Als ze al in contact komen met deze stakeholders, dan herkennen de ondernemers zich niet in de mensen die ze daar ontmoeten.
Dat gebrek aan diversiteit maakt dat de stakeholders niet goed de waarde inschatten van bijvoorbeeld een product of dienst. ‘Er is vaak niemand die op mij lijkt, dus moet ik harder werken om uit te leggen wat ik doe en waarom dat belangrijk is’, omschrijft een ondernemer in een workshop de uitdaging.
Investeerders met vooroordelen
Als het over funding gaat, ervaren ze nog vaak (onbewuste) vooroordelen. ‘Zo leeft bijvoorbeeld soms het idee dat ze ‘subsidievreters’ zijn en dat ze niet daadwerkelijk doen wat er in hun aanvraag staat. Soms worden ze ook simpelweg niet serieus genomen of ontvangen geen reactie op hun product. Dat versterkt het gevoel van discriminatie’, schrijven de onderzoekers.
Een ondernemer krijgt bijvoorbeeld geen steun om hoofddoeken te verkopen. Een andere entrepreneur krijgt de reactie dat zijn concept ‘te zwart’ is. ‘Dat is letterlijk gezegd, dat gebeurt dus nog steeds’, vertelt Abu Ghazaleh.
‘Dat kunnen investeerders ook op een andere manier vertellen. We hebben niet het idee dat het product dat jij verkoopt voor iedereen aantrekkelijk is, bijvoorbeeld. Dan was het waarschijnlijk minder hard aangekomen, maar dat gebeurt dan niet.’
Lees ook: 5 financieringsvormen voor je sociale onderneming
Verdienmodellen versus sociaal ondernemers
Impact-investeerders beoordelen producten en diensten van ondernemers op basis van hun eigen belevingswereld. Ze vergeten daarbij de klanten van die ondernemer en de ondernemer zelf, aldus het onderzoek.
Wat voor de ondernemer sociaal ondernemen is, is dat ook niet altijd voor een investeerder. Fondsen die in dit speelveld actief zijn, hebben vrij vaststaande regels. Ze focussen zich op het ondersteunen van ondernemers die zich richten op arbeidsparticipatie van kwetsbare groepen.
Ondernemers met een migratieachtergrond kloppen eerder aan voor gelijke kansen, het ontwikkelen van sterke gemeenschappen, participatie, sociale cohesie en het tegengaan van discriminatie. Alleen worden die activiteiten veel minder als interessante verdienmodellen gezien.
Meer bewustzijn nodig
Gevraagd naar de belangrijkste oplossing, reageert Abu Ghazaleh met meer bewustzijn creëren. ‘Mensen zijn zich nog steeds niet bewust dat hun onbewuste gedrag, maar ook de woorden die ze gebruiken anders over kunnen komen. En dat geldt voor allebei de kanten.’
In het rapport staan ook heel wat praktische aanbevelingen om de toegang tot sociaal ondernemen voor mensen met een migratieachtergrond makkelijker te maken.
Voor MT/Sprout nemen we er vijf over:
- Neem meer mensen met een migratieachtergrond voor werving, communicatie en trainingen. Zet ondernemers die het traject doorlopen centraal als rolmodellen.
- Versimpel het traject voor financiering. Vereenvoudig de aanvraagformulieren. Maak andere opties mogelijk, zoals filmpjes indienen of speeddates.
- Verbreed de mogelijkheden en de instrumenten voor financiering, bijvoorbeeld met halal-financiering (waarbij de rente als beheerskosten worden opgegeven).
- Ondersteun sleutelpersonen en -organisaties die sociaal ondernemers (in spe) met een migratieachtergrond kunnen matchen met de juiste contacten en netwerken.
- Organiseer voor financiers, netwerken en gemeenten activiteiten voor meer (eigen) bewustwording en het tegengaan van vooroordelen en discriminatie.
Lees ook: Ondernemers zijn gek, sociaal ondernemers knettergek
