Dat blijkt uit de vandaag verschenen nieuwe editie van de Scaleup Dashboard, het jaarlijkse scaleup- en startuponderzoek van de Erasmus Centre for Entrepreneurship (ECE). Het ECE kijkt hierbij naar bedrijven waarvan het fte-bestand jaarlijks met gemiddeld 20 procent groeit, gedurende drie jaar tijd. Aan het begin van de meetperiode moet zo’n bedrijf minstens 10 fte op de loonlijst hebben. De onderzoekers kijken hierbij niet naar omzetgroei.
De groei van het aantal Nederlandse scaleups betrof in 2019 slechts 1 procent. In totaal kon 5,7 procent van de Nederlandse bedrijven met meer dan 10 fte op de loonlijst zich rekenen tot scaleup. Gezamenlijk zorgden zij de afgelopen drie jaar voor 232.000 fte’s.
Valley of Death
Het aantal startups dat doorgroeit tot scaleups nam bovendien voor het derde jaar op rij nauwelijks toe. In 2019 bereikten 259 startups de scaleupfase, tegenover 290 in 2018, 285 in 2017 en 280 in 2016. Startups blijven last ondervinden van de zogeheten Valley of Death, het gat tussen de eerste en tweede investering. Weet je als startup niet op tijd kersvers groeigeld op te halen, dan dreigt je groei te stagneren.
De onderzoekers signaleren echter ook een tweede Valley of Death, die scaleups beleven tussen grofweg hun vijfde en achtste levensjaar. Hun businessmodellen mogen dan zijn bewezen, toch lopen bedrijven opnieuw risico’s.
In deze groeifase lopen zij de kans problemen te ondervinden in het aantrekken van nieuw leiderschapstalent, om het bedrijf de volgende fase in te managen. Andere bottlenecks in deze fase zijn – opnieuw – het binnenhalen van nieuw groeikapitaal en het organiseren van de ‘enorme complexiteit’ binnen de organisatie.
Een terugval in de groei of zelfs een faillissement dreigt. De onderzoekers noemen de kentering van het aantal scaleups na hun achtste levensjaar zelfs de (sic) ‘achilleshiel’ van het Nederlandse scaleup-ecosysteem.
Vóór coronacrisis stagnatie
Dat de groei van het aantal Nederlandse scaleups al in 2019, dus vóór het uitbreken van de coronacrisis, stagneerde, is volgens de onderzoekers slecht nieuws. Ze wijzen erop dat snelgroeiende bedrijven juist in crisistijd kunnen zorgen voor economische veerkracht.
Scaleups grijpen crises aan als ‘kans voor vernieuwing en verandering’, schrijven de onderzoekers. Dit type bedrijf fungeert daarbij als ‘rolmodel’ voor andere ondernemingen. Om de groei van scaleups weer in gang te zetten, is volgens het ECE ‘doelgerichtheid en intensievere ondersteuning’ nodig. Het ECE stelt binnenkort met een speciaal onderzoek rondom dit thema te komen.
Randstedelijk fenomeen
Scaleups waren ook in 2019 nog voornamelijk een randstedelijk fenomeen. Amsterdam was koploper met 350 scaleups, gevolgd door Rotterdam (120 scaleups) en Den Haag (zeventig scaleups). In Amsterdam groeide het aantal scaleups met 9 procent, in Rotterdam en Den Haag kromp het aantal scaleups met respectievelijk 14- en 18 procent.
Opgeteld bevond zo’n 60 procent van alle Nederlandse scaleups zich in de provincies Noord-Holland (23 procent), Zuid-Holland (18 procent) en Noord-Brabant (16 procent). Groningen, Friesland, Drenthe, Flevoland en Zeeland moesten het doen met gezamenlijk slechts 11 procent van het aantal snelle groeiers.
Wel nam het aantal scaleups in de provincie Groningen toe met 13 procent tot 85 scaleups. Ook opvallend is de groei in Flevoland. Deze provincie zag het aantal scaleups met wel 27 procent groeien naar zeventig stuks.
Momentum voor energietransitie
De meeste scaleups (18,1 procent) opereerden in 2019 in de detail- en groothandel. de onderzoekers zien momenteel een momentum van snelle groei ontstaan in de sectoren energietransitie, de ontwikkeling van hoogwaardige technologie en de gezondheidszorg.
De groei van scaleups mag dan zijn gestagneerd, mkb-bedrijven deden in 2019 goede zaken. Maar liefst 57,5 procent van het Nederlandse bedrijfsleven noteerde eind 2019 enige vorm van groei, tegenover 37,7 procent dat kromp. Ter vergelijking: eind 2014 groeide enkel 38,5 procent van de bedrijven.
