Met de door hemzelf gebouwde microscoop was Delftenaar Antoni van Leeuwenhoek medio 17e eeuw medeverantwoordelijk voor de ‘oerknal’ van de Nederlandse optiek. In dezelfde periode leverde ook de Haagse sterrenkundige Christiaan Huygens een belangrijke bijdrage aan zijn vakgebied door bestaande telescopen te perfectioneren.
Veel technologie sijpelt weg naar het buitenland
En nog altijd is Nederland een toonaangevende speler op het gebied van optiek en fotonica, schetst Bart Snijders, Business Developer Optics bij TNO. ‘Van baanbrekend klimaatonderzoek tot de fabricage van chips: we hebben enorm veel te danken aan de innovatieve en optische instrumenten die in Nederland worden ontwikkeld. Tegelijkertijd blijft veel technologie op de plank liggen. Bedrijven en kennisinstellingen weten elkaar niet altijd even goed te vinden; veel technologie blijft simpelweg onbenut of sijpelt weg naar het buitenland.’
Doodzonde, vindt ook Snijders. ‘Daarom hebben TNO en de TU Delft het Dutch Optics Centre in het leven geroepen. Binnen dit kenniscentrum zetten we wetenschappelijke kennis om in concrete optische producten, brengen we bedrijven en kennisinstellingen samen, en helpen we enthousiaste ondernemers met het zoeken naar financiering op rijks-, regionaal en Europees niveau.’
Medische diagnostiek
De samenwerking onder de vlag van het Dutch Optics Centre leidde inmiddels al tot meerdere innovatieve startups. Zo haakt het Delftse bedrijf Innovative Solutions In Space (ISIS) aan bij de trend van steeds kleinere satellieten door miniatuurversies van bestaande optische meetinstrumenten te ontwikkelen. Gekoppeld aan een mini-satelliet kunnen deze meetinstrumenten vanuit de ruimte concentraties van broeikasgassen meten.
Maar ook op het gebied van medische diagnostiek levert de optische industrie een wezenlijke bijdrage. Zo zoekt het Dutch Optics Centre nog partijen die willen meewerken aan de ontwikkeling en vermarkting van een meetinstrument dat via het netvlies aandoeningen elders in het lichaam kan opsporen.
Draagbare kunstnier
De Nierstichting maakt graag gebruik van de expertise
Ook de Nierstichting maakt graag gebruik van de binnen het centrum verzamelde kennis. De stichting is momenteel druk bezig met de ontwikkeling van een draagbare kunstnier. ‘De huidige dialysetechnieken zijn erg belastend voor nierpatiënten’, schetst directeur Tom Oostrom van de Nierstichting.‘De meeste nierpatiënten vertoeven wekelijks 3 keer een halve dag in het ziekenhuis om hun nieren te laten spoelen. Inclusief de tijd die opgaat aan vervoer naar en van het ziekenhuis en de zogenoemde ‘dialysekater’, kost dat nierpatiënten enorm veel tijd en energie.’
‘In 2005 zijn we begonnen met onderzoek naar het ontwikkelen van een draagbare kunstnier: een klein, handzaam apparaat dat het mogelijk maakt om thuis of elders zelf de dialyse te kunnen uitvoeren. Ons streven is om de behandeling af te stemmen op het leven van nierpatiënten, in plaats van andersom.’
Samenwerken
De basistechnologie voor het ontwikkelen van een kleine kunstnier was al aanwezig, maar helaas meldde zich geen bedrijf om het idee voor een kunstnier door te ontwikkelen en te vermarkten. Daarop besloot de Nierstichting zélf aan de slag te gaan, samen met kennisinstellingen en een aantal buitenlandse partijen.
‘Onder de vlag van een apart opgerichte onderneming, Neokidney, zijn we momenteel – samen met partijen uit onder meer Zwitserland en Singapore – druk bezig met het ontwikkelen van een eerste generatie draagbare kunstnier. Innovatief hieraan is vooral de zogenoemde sorbent-technologie; die zorgt ervoor dat straks per spoelbeurt nog maar een paar liter spoelvloeistof nodig is, in plaats van de 60 liter bij conventionele dialyseapparatuur. Daarin schuilt de sleutel om straks te komen tot een handzaam apparaat dat op het nachtkastje kan staan.’
Personalized treatment
Innovatieve sensors monitoren de spoelvloeistof realtime
‘Het zou mooi zijn als dat apparaat straks in Nederland kan worden gemaakt’, benadrukt Oostrom. ‘Ondertussen zijn we achter de schermen ook al druk bezig met de verdere ontwikkeling van de draagbare kunstnier. We willen uiteindelijk toe naar personalized treatment: een apparaat dat dusdanig goed kan worden afgestemd op de individuele patiënt, dat de effectiviteit van de behandeling toeneemt en de belasting voor de patiënt nog verder wordt teruggebracht.’
Daarbij komt het Dutch Optics Centre om de hoek kijken, vervolgt Oostrom. ‘Een optisch meetsysteem met innovatieve sensortechnologie moet het straks mogelijk maken om de concentraties van verschillende stoffen in de spoelvloeistof realtime te kunnen monitoren. Deze technologie is al deels beschikbaar bij TNO. Belangrijk is nu vooral om te onderzoeken hoe we de sensors zo compact en goedkoop mogelijk te kunnen maken. Daarbij maken we graag gebruik van de kennis binnen het Dutch Optics Centre.’
Voorloper in nichegebieden
Het op deze manier ondersteunen van partijen als Neokidney is volgens Bart Snijders een van de functies van het Dutch Optics Centre. ‘De rol van een land als Nederland op het gebied van optica valt niet te onderschatten. Binnen Europa is Duitsland veruit de grootste speler op dit gebied. Maar Nederland is dan weer erg goed in bepaalde nichegebieden, bijvoorbeeld als het gaat om de ontwikkeling van lithografie-apparatuur voor de halfgeleiderindustrie; het domein van een bedrijf als ASML en alle toeleveranciers daaromheen.’
‘En ook onder de vlag van het Dutch Optic Centre worden er steeds meer concrete toepassingen ontwikkeld.’ Volgens Snijders gaven inmiddels al meer dan 100 bedrijven en kennisinstellingen te kennen graag te willen aanhaken bij het centrum. ‘Partijen die met ons willen optrekken bij de ontwikkeling en vermarkting van baanbrekende technologie, nodigen we van harte uit om contact op te nemen.’
Dit artikel is onderdeel van het dossier Made in NL. Bij MT vinden we dat Nederland trotser mag zijn op zijn maakbedrijven. Met Made in NL wil MT de kennisdeling binnen én over de sector bevorderen en maakbedrijven een podium bieden. Opdat we terecht trots zijn op de hidden champions van de maakindustrie. In deze missie wordt MT vergezeld door de volgende partners: Centraal Beheer, MBCF, NIBC, Salesforce en TNO.
Lees ook:
- Hoe Hydratec van ‘wilde’ overnames overstapt op autonome groei
- Reshoring: hoe Barbas Bellfires zijn haardenproductie terughaalde
- Waarom ook jij moet overstappen op servitization
- Ahrend ontzorgt zijn klanten tot in de puntjes
