We zijn uiteraard liever gelukkig dan ongelukkig. Een schot voor open doel. Maar we hebben de bal niet altijd onder controle. Het gaat ook geregeld mis.
Toch is er aanzienlijk meer aandacht voor geluk dan voor tegenslag in het bedrijfsleven. Het is bon ton en good business om geluk te promoten. Gelukkige medewerkers zouden productiever zijn, meer betrokken en minder verzuimen. Geluk staat daarom hoog op de agenda van sommige bedrijven. Er zijn Chief Happiness Officers en de Fontys Hogeschool in Eindhoven biedt sinds vorig jaar in samenwerking met de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) en het HappinessBureau een opleiding werkgelukdeskundige aan.
We moeten en kunnen gelukkig worden is het idee. Een kwestie van anders denken en doen. Het is de basisgedachte van veel zelfhulpboeken: optimistisch worden en daarmee je gezondheid en financiën positief beïnvloeden. Er is alleen volgens de Amerikaanse wetenschapsjournalist Barbara Ehrenreich tot nu toe geen enkel overtuigend bewijs geleverd dat positief denken onze gezondheid of geluk bevordert.
Het leven is niet altijd leuk
Waarom besteden bedrijven zoveel aandacht aan geluk? Zelfs professor Ruut Veenhoven, een van de meest ervaren wetenschappers op dit gebied, stelt in het tijdschrift Management en Organisatie in 2015 dat de mate waarin een organisatie geluk kan bevorderen gering is. Een organisatie kan gemiddeld 5 procent bijdragen aan geluk. Het unieke effect van verschillen in organisatieklimaat zal niet meer dan 1 of 2% zijn, aldus Veenhoven.
Ik durf te stellen dat het ook zin heeft om het ongeluk van medewerkers of tegenslag hoger op de agenda te zetten. En dan heb ik het niet alleen over aandacht hebben voor de zaken waar wij ongelukkig van worden zoals een onveilige werkomgeving of een slechte leidinggevende, maar ook over het erkennen van verlies en verdriet. Er zijn voldoende zaken in het (bedrijfs-)leven waar we bij tijd en wijle ongelukkig over mogen zijn zoals een reorganisatie of tegenvallende resultaten. Een burn-out of een depressie is ook geen pretje. Het leven is niet altijd leuk.
Verkeerde doel
Het streven naar geluk maakt juist ongelukkig, stellen steeds meer wetenschappers zoals de Amerikaanse psycholoog Emily Esfahani Smith. Zij publiceerde het boek De kracht van betekenis.
Volgens haar is de westerse cultuur geobsedeerd door geluk. Dat is het verkeerde doel. Het moet over betekenis en zingeving gaan. En daar kan tegenslag bij helpen. In een artikel in de Huffington Post staat een onderzoek waaruit blijkt dat mensen die geluk als heel belangrijk beschouwden juist ongelukkiger waren dan mensen met andere prioriteiten in hun leven.
Het Amerikaanse Newsweek bespreekt tevens een onderzoek waarbij het effectief bleek om negatieve emoties te mogen ervaren en bespreekbaar te maken. Daardoor konden de deelnemers aan het onderzoek beter hun gedrag aanpassen en met stress omgaan. Dat was dan weer wel goed voor de gezondheid.
Wij denken ten onrechte dat alles maakbaar is. Als mensen dit geloven voelen ze zich eerder schuldig of schamen zich als ze negatieve gedachten en emoties ervaren. Dat kan resulteren in een negatieve spiraal waarbij mensen zich niet alleen slecht voelen, maar nog slechter of een mislukking omdat het ze niet lukt optimistisch door het leven te gaan.
Geluk laat zich niet managen. Het is niet te controleren of beheersen. Het is geen doel waar we voor kunnen trainen, een spier die we even kunnen ontwikkelen of een managementcursus voor kunnen volgen. Een bedrijf is geen geluksfabriek. En wij hebben zeker geen recht op geluk.
En als we dan toch functienamen moeten verzinnen laten we dan de ‘Chief Ellende Officer’ introduceren. Ik stel me bij deze beschikbaar.
