Macht gebruiken lijkt heel leuk, in feite is het een van de meest machteloze dingen die er is, betoogt columnist Ronald Meijers.
‘Met jou viel niet te onderhandelen’ zei mijn 23-jarige zoon Yannick laatst tijdens een lunch in een restaurant in Amsterdam. Ik moest daar even van slikken. Als oudste zoon heeft hij waarschijnlijk niet mijn beste opvoedkundige stijl meegemaakt. Wel mijn machtigste.
Ah, pap
Toen Yannick als middelbare scholier bijvoorbeeld vroeg hoe laat hij van een feestje moest thuiskomen, was mijn antwoord: ‘1 uur’. Waarop hij aan een ‘ah pàp’-pleidooi begon voor een half uur later, zodat hij met zijn vrienden kon meefietsen. Mijn – typerende – reactie: ‘Dan kom je maar om 12 uur thuis’. U begrijpt zijn verontwaardiging: ‘Maar daarnet zei je nog 1 uur!’ Waarna ik de ongelijke strijd beëindigde met de opmerking: ‘Maar jij begon met onderhandelen’.
Trots
Ik heb dit voorval vaak met trots verteld. Om duidelijk te maken dat onderhandelen een keuze is en om te illustreren dat je kinderen liefst zo min mogelijk, maar wel keiharde kaders moet meegeven.
Ouder-kindrelatie
Na die lunch met Yannick schaam ik mij voor mijn arrogantie en mijn machtsmisbruik. Macht veronderstelt een relatie waarbinnen de één het gedrag van de ander meer bepaalt dan andersom (aldus ‘machtsprofessor’ Mauk Mulder). De ouder-kindrelatie is daarvan het prototype; de relatie bepaalt bovendien voor een groot deel hoe wij als volwassene met macht omgaan. De macht der gewoonte is namelijk oppermachtig. Ik was zelf ook de oudste en ook mijn vader was niet bepaald plooibaar.
Zonnekoning-gedrag
Binnen organisaties leidt een te grote machtsconcentratie tot wangedrag van twee kanten: niet alleen zonnekoning-gedrag aan de top, maar ook productiviteitsverlies, mentaal ontslag en fraude van medewerkers. Volgens Mulder is ook de mindermachtige verantwoordelijk voor de machtsrelatie, alhoewel minder dan de machtige zelf. Als managers het oudersysteem vormen in organisaties, zijn medewerkers dan de kinderen?
Pubers
Hun irrationeel volgzame gedrag roept bij mij vaak wel die associatie op. Zelfs partners van adviesbureaus, mede-eigenaren dus, die ontevreden zijn over de koers van hun organisatie, leggen zich vaak makkelijk neer bij contraproductieve besluiten van nota bene door henzelf aangestelde bestuurders. In plaats van de confrontatie aan te gaan, heffen ze mokkend met gelijkgestemden het cynische glas. Als pubers die zich afzetten tegen hun ouders.
Mindermachtigen
Macht is niet makkelijk te transformeren in ‘wederzijds open overleg’, zoals Mulder dat noemt. Omdat de machtigen middelen hebben om hun macht te vergroten en angst voor repercussies en gebrek aan organisatie de mindermachtigen vaak verlamt. De mindermachtigen, in casu: de partners, hebben eerder de neiging onderling de strijd aan te gaan.
Feedback
De machtigen kunnen belonen en straffen (sanctiemacht), ze kunnen autoriseren (formele macht), ze kunnen instructies geven (expert-macht) en ze kunnen rekenen op bewondering van tot adoratie geneigde volgers (persoonlijke macht of charisma). En ze hebben bovendien een sterke drang hun macht uit te breiden en te verdedigen, want macht werkt verslavend. Open staan voor feedback, voor andere zienswijzen en voor koersonvriendelijke informatie past daar niet direct bij.
Kaartje uit Costa Rica
Ik kreeg een kaartje van Yannick uit Costa Rica waarop hij schrijft dat hij me een geweldige pa vindt en dat hij respect heeft voor hoe ik 100% achter mijn keuzes sta. En onder het genot van een cappuccino zegt hij mij recht in mijn gezicht wat hij van mij vindt. En hoe heerlijk hij tegenwoordig met mij kan praten.
Deze column komt uit de huidige printeditie van Management Team, die als thema 'Macht' heeft. Ben je nog geen abonnee? Vraag de huidige editie dan aan als gratis proefnummer.
Meer van Ronald Meijers:
Foto via Flickr.com
