Vertrouwen is ongrijpbaar, maar je ervaart wel de gevoelsmatige werking ervan. Hierdoor vertrouw je je collega’s en je vrienden. En je buren, want die heb je tijdens je vakantie de sleutel van je huis gegeven – in de meeste gevallen je kostbaarste bezit. En dat bezit, vaak vele tonnen waard, geef je zomaar uit handen. Gek, dat zou je anders niet zo snel doen. Pak maar eens je portemonnee en leg deze een dag lang bij een collega op zijn of haar bureau. Geheid dat je stiekem een keer langsloopt om te kijken of het er nog ligt.
Maar dat doe je tijdens je vakantie niet. En dit maakt vertrouwen een vreemd fenomeen. Ons brein kan namelijk niet goed overweg met zaken die we niet kunnen (over)zien. Daardoor springt het automatisch in de ‘vertrouwensstand.’ Deze staat standaard aan als we denken dat alles veilig is en als dingen goed gaan. Pas als we signalen ontvangen dat er iets niet klopt, klopt ons brein aan bij ons bewustzijn. Wakker worden, oppassen, actie! Bijvoorbeeld als we de portemonnee niet meer zien liggen: paniek.
We ervaren op dat moment emotioneel het verlies van vertrouwen. Dit doet ons brein door middel van signaalstoffen (neurotransmitters en hormonen). Deze boodschappers stammen uit een tijd dat taal nog niet bestond en ons brein communiceerde via gevoelens. Hieruit zijn evolutionair emoties als pijn, angst, walging, plezier, empathie, genot of geluk ontstaan. Emoties zijn niet alleen prikkels die aanzetten tot gedrag, maar ook een manier om te communiceren naar je medemens.
Deze impliciete ‘emotiecommunicatie’ gebruiken we nog steeds en waarschuwt ons intuïtief voor veranderingen in onze omgeving, waarop we vervolgens actie ondernemen. En om tegelijkertijd aan de anderen in de groep door te geven of er mogelijk gevaar is. Hier zijn we heel gevoelig voor. Vertrouwen is het innerlijke gevoel dat een situatie goed (aan)voelt. Alles is in orde.
Dit mechanisme speelt zich ook af binnen organisaties. Zoals een sporter op zijn of haar lichaam vertrouwt om steeds hogere hordes te nemen, zo vertrouwt de leider op de organisatie om steeds beter haar doelen te behalen. En de mensen binnen een bedrijf moeten het gevoel hebben dat zij hun leiders kunnen vertrouwen. Met name tijdens veranderingen die niet goed te overzien zijn.
Een goede leider zorgt ervoor dat de vertrouwensstand niet wordt onderbroken (waardoor we ons vertrouwen kunnen verliezen) en dat een situatie goed blijft aanvoelen (door ook gevoelsmatig te communiceren). Deze vorm van organisatievertrouwen ontstaat sneller als iedereen in de organisatie in dezelfde doelen gelooft en die nastreeft. Het is dit ongrijpbare gevoel van wederzijds vertrouwen dat ons in staat stelt om samen te werken en het beste uit onszelf te halen.
En om met een gerust gevoel op vakantie te kunnen – maar stop je portemonnee op een veilig plekje. Fijne zomer!
