Het is eenzaam aan de top, zo luidt het cliché. Maar is dat ook echt zo? Het klinkt logisch. Vergeleken met mensen op de werkvloer, die omringd zijn door collega’s, hebben mensen aan de top van organisaties doorgaans minder directe collega’s. Bovendien geldt ook dat andere cliché: hoge bomen van vangen veel wind. Jij maakt de beslissingen, ook de vervelende, wat je als leider op afstand zet van de rest.
Tijdens de coronacrisis krijgt dat sociale contact met de social-distancingmaatregelen een extra tik. Joris Lammers van de Universiteit van Keulen en Janka Stoker en Harry Garretsen van de Rijksuniversiteit Groningen onderzochten in samenwerking met MT in een enquête onder 750 respondenten wat de impact daarvan is op het verband tussen macht en eenzaamheid.
Wat blijkt: mensen aan de top lijden sterker onder verminderde sociale contacten dan mensen op de werkvloer. Als je plots minder sociaal contact hebt, voel je je eenzamer. En dan ben je dus minder gelukkig. Dat is voor iedereen het geval, maar deze effecten zijn veel sterker aan de top dan op de werkvloer.
Erbij horen
Dat is interessant. Want onderzoek uit 2015 van onder meer Adam Waytz (Kellog School of Management) en Eileen Chou (Universiteit van Virginia) liet in verschillende experimentele studies zien dat mensen met macht zich juist minder eenzaam voelen. Het idee daarachter is dat wie machtig is minder de drang voelt om erbij te moeten horen.
Dit sluit aan op eerder onderzoek van Joris Lammers en collega’s dat laat zien dat macht als een soort psychologisch schild kan functioneren. Dat ‘schild’ maakt mensen minder afhankelijk van anderen en leidt er bijvoorbeeld toe dat ze minder snel door kritiek van anderen geraakt worden, zo legt Lammers uit.
‘Een beperking van het onderzoek van Waytz en collega’s is dat de studies vooral berusten op experimenten. Voordeel van zulke experimenten is bijvoorbeeld dat je er oorzaak-gevolgconclusies mee kunt trekken. Een belangrijk nadeel is echter dat niet altijd duidelijk is hoe sterk zulke effecten zijn. Daarom deden mijn collega’s en ik, ook samen met MT, in 2017 onderzoek om dit te testen.’
Meer macht, minder eenzaam
Die enquête onder 570 respondenten in Nederland leverde destijds overtuigend bewijs op voor het idee van Waytz en collega’s, in de vorm van een gemiddeld sterke negatieve correlatie tussen macht en eenzaamheid, aldus Lammers. Meer macht = minder eenzaam voelen. Oftewel: die ‘hoge bomen’ hebben een prima functionerend anti-eenzaamheidsschildje.
‘Bovendien vonden we een vergelijkbaar sterk positief effect van macht op geluk, dat voor een groot deel verklaard werd door dit effect van eenzaamheid. In andere woorden: mensen met macht zijn gelukkiger dan mensen met minder macht, voor een belangrijk deel omdat ze zich minder eenzaam voelen.’
Corona-effect
In het onderzoek dat Lammers en collega’s tussen half april en half mei 2020 deden, hebben zij getest hoe dit effect zich houdt in tijden van corona.
‘Er zijn twee hypotheses. Aan de ene kant is het mogelijk dat het effect van macht op geluk en eenzaamheid sterker wordt in tijden van corona. Het psychologische schild dat je krijgt door een gevoel van macht, leidt er wellicht toe dat machtige mensen beter omgaan met de sociale isolatie.’
Aan de andere kant kan het effect van macht op geluk en eenzaamheid zwakker worden tijdens sociale isolatie. ‘Als iedereen thuis zit, inclusief de topvrouw of -man, dan zijn al die machtsverschillen ineens niet meer zo belangrijk. Plots moet de ceo zelf zijn koffie zetten of lunch maken.’ Weg gevoel van macht, en weg schildje!
Minder contact
Voor die tweede hypothese is sterk bewijs gevonden. Veel respondenten gaven aan minder intensief contact met anderen te hebben. Zo heeft 54 procent van hen minder vrienden gesproken en 51 procent minder collega’s. Veel respondenten hebben minder sociale activiteiten ondernomen, zoals samen iets eten of drinken (93 procent) of samen aan sport doen (76 procent). Veel respondenten lijden daaronder, en voelen zich als gevolg van het verminderde contact eenzamer.
Het effect van deze vermindering in sociaal contact is – niet erg verrassend – dat mensen zich eenzamer en daarom ongelukkig voelen. Maar wat wel verrassend is, is dat dit effect veel groter is onder mensen aan de top dan onder mensen op de werkvloer. Lammers: ‘Onder de deelnemers die door corona minder sociaal contact hadden, bleek de “bonus” die mensen met macht normaal hebben (zich minder eenzaam voelen, en daarom gelukkiger) als sneeuw voor de zon verdwenen. Anders gezegd: zij de weinig macht hebben, lijden vergeleken met topmensen relatief minder onder corona en het beperkte sociale contact. Wellicht omdat ze het wel best vinden om thuis te zitten.’
Praat met je peers
Onder de deelnemers die ondanks corona ongeveer evenveel sociaal contact hebben als pre-corona, vonden de onderzoekers het zelfde resultaat als in 2017: macht vermindert gevoelens van eenzaamheid en versterkt gevoelens van geluk. De sociale situatie voor deze groep is niet wezenlijk veranderd. En dus ook niet het verband tussen macht en gevoelens van eenzaamheid en geluk.
‘Maar voor deelnemers die door corona minder sociaal contact hadden, is het positieve effect van macht volledig weg. Baas of medewerker, als je minder contact hebt, ben je wel degelijk eenzamer en dus minder gelukkig. Je machtspositie maakt dan geen verschil meer’, stelt Lammers.
Praktisch lijkt de les dat het extra belangrijk is voor topmanagers om ondanks corona te proberen hun sociale contacten te onderhouden. ‘Het beste is waarschijnlijk om veel te spreken met “lotgenoten”, peers die hetzelfde doormaken.’
Het heeft in ieder geval geen enkele zin om een ‘hero façade’ op te houden als executive, stelt INSEAD-professor Manfred Kets de Vries. In crisistijd krijg ook jij als leider veel voor je kiezen. Denk er dus ook aan om lief voor jezelf te zijn. Deel je ervaringen, zoek steun, en zorg voor voldoende ontspanning.
De financiële crisis was van een totaal andere orde dan de huidige coronacrisis. Eén van de directe consequenties van de coronacrisis is bijvoorbeeld dat mensen massaal thuis moeten werken, waardoor leidinggeven noodgedwongen een andere invulling krijgt en misschien wel ingewikkelder is geworden.
Janka Stoker en Harry Garretsen van de Rijksuniversiteit Groningen en Joris Lammers van de Universiteit van Keulen hebben dat samen met MT in een enquête onder 750 Nederlandse respondenten onderzocht. Het onderzoek is uitgevoerd tussen half april en half mei 2020. Lees hier de resultaten terug:
Deel 1: Directiever of meer delegeren? De crisisleider gedraagt zich niet veel anders
Deel 2: Man, vrouw? Androgyn leiderschap, daar worden we blij van
Deel 3: Solo aan de top? Hoe corona ceo’s minder weerbaar maakt tegen eenzaamheid
