Antropologie maakt vertrouwd wat vreemd is, en vreemd wat vertrouwd is. Ik bedenk me hoe waar dit is: elke keer dat ik me verdiep in een andere cultuur voel ik door de verschillen heen ook de overeenkomsten. Dit leerde ik van de koppensnellers.
- Als je een bepaald gedrag wilt laten stoppen, hou er dan over op. Zoals de oudere krijgers besloten niemand meer te vertellen van wie de schedels waren. Sommige verhalen moet je doorvertellen om de cultuur door te geven van generatie op generatie. En sommige verhalen moet je gewoon nooit meer vertellen. Dus, welke roddel, welk wraak-verhaal over andere teams, afdelingen, concurrenten, klanten, bevolkingsgroepen, zou je nooit en dan ook nooit meer moeten vertellen.
- Onderzoek de reden van ongewenste gedrag. Wat is het verhaal van mensen zelf? Zijn ze het zelf zat, of niet. Wanneer mensen elkaar letterlijk of figuurlijk afmaken, is de kans groot dat er dingen onduidelijk zijn rondom territorium, verdeling van spullen en budgetten. Wellicht vervelen mensen zich door te lage targets, voelen ze zich door de prestaties van andere teams bedreigd in hun bestaansrecht.
- Breng samen met de groep helderheid in wat er speelt. Concentreer je als veranderaar op de kleine groep machthebbers van de verschillende afdelingen, locaties, subgroepen. En neem de tijd om uitgebreid met hen te praten. Niet alleen een op een, maar breng ze bij elkaar, zoals Brooke het vredesoverleg organiseerde met alle belangrijke actoren. Faciliteer de dialoog en het debat. Laat iedereen zijn of haar zorgen uitspreken. Wees je ervan bewust dat dit waarschijnlijk dit niet in één overleg is geregeld. Goede gesprekken kunnen soms weken duren. Verwacht geen wonderen in een dag.
- Wanneer de betrokken zelf het besluit hebben genomen, bemoei je dan niet met de uitvoering daarvan. Dat is aan de chefs, de directeuren, de teamleiders, zelf. Zoals Brooke alleen contact had met de lokale chefs en niet zelf met de andere tribeleden ging praten.
- Zorg dat je macht hebt. James Brooke had een geweer om zijn status mee te bevechten, om zijn boodschap kracht bij te zetten. Zoek de machtsbron die jij nodig hebt om te laten zien dat er met jou niet te sollen valt. Wees heel zuinig met het daadwerkelijke inzetten hiervan, maar schroom niet als het echt nodig is. Een grootse verandering vindt niet alleen plaats vanuit liefde, dialoog en verbinding. Het geeft ook chaos, verzet en vraagt op gezette tijden om kracht en snoeihard in grijpen. Hierbij zal de veranderaar door de een als rebel worden gezien, door de ander als de verlosser, de held, of juist weer de indringer, de schurk. Er zitten altijd meerdere kanten aan een verandering.
Jitske Kramer is cultureel antropoloog en reist de wereld over om eeuwenoude stammen te bezoeken met één vraag in haar achterhoofd: wat kunnen organisaties van ze leren? Binnenkort komt haar nieuwe boek Voodoo: op reis naar jezelf via eeuwenoude rituelen uit.
