Is Google onaantastbaar? Als het aan Stephen Wolfram ligt niet. Begin mei lanceert de Amerikaanse natuur- en wiskundige zijn zelfontwikkelde zoekmachine, de Wolfram Alpha. De claim: antwoorden, geen nieuwe problemen. Google wordt al nerveus.
Even een geschiedenisvraagje aan het begin: wie herinnert zich AltaVista nog? Het lijkt een eeuwigheid geleden, maar eind jaren negentig was AltaVista toch echt dé belofte op zoekmachinegebied. Het komt nu misschien wat onwerkelijk over, maar het systeem leek destijds dezelfde onaantastbaarheid te bezitten als Google nu. En net zoals bij Google groeide het aantal spin-offs met de dag. Gepersonaliseerd nieuws, actuele beursinformatie, weer en verkeer: alles was te vinden op AltaVista. Internetgebruikers konden er geen genoeg van krijgen. In no-time werd het bedrijf marktleider, hun toekomst leek verzekerd.
Totdat Google kwam. Via buzz in kringen van early adaptors knabbelde het algoritme van de Stanford-studenten Larry Page en Sergey Brin langzaam maar trefzeker aan de voorheen zo onaantastbaar geachte positie van AltaVista. En dat alles alleen vanwege het simpele feit dat Google betere zoekresultaten presenteerde.
Bovendien wist het bedrijf er munt uit te slaan, grotendeels door de rechterkant van de zoekresultaten, de zogeheten Adwords. Voor wie het gemist heeft: dat zijn tekstadvertenties, die contextafhankelijk worden gepresenteerd op zoek- of trefwoorden en waarvoor je pas betaalt als erop geklikt wordt. Google haalde met deze tekstadvertenties in 2008 ruim 15 miljard dollar op (met een gemiddelde ordergrootte van 50 dollarcent). De les? Wie de zoekmarkt beheerst, beheerst een belangrijk deel van de online business en kan de kassa openzetten. Omzet die vervolgens weer gemakkelijk geïnvesteerd kan worden in diensten en producten waarop niet direct rendement hoeft te worden gehaald.
Maar marktleiderschap is ook fragiel. Zeker op internet. Frequente gebruikers van Google weten ondertussen dat ook Google vaak eerder een probleem dan een antwoord presenteert. Want zeg nou zelf: wie zit er te wachten op 6.543 resultaten op een zeer fijnmazig gedefinieerde zoekopdracht? Google lijkt steeds minder in staat de groei van het internet in een kleine hoeveelheid relevante zoekresultaten om te zetten.
Beschaving
En juist precies dat claimt Wolfram Alpha vele malen beter te doen. Onder meer omdat het resultaten berekent in plaats van ze alleen maar te zoeken. Nova Spivack noemt de nieuwe zoekmachine nu al een stap voorwaarts naar een collectief wereldwijd brein, dat in internettermen ook wel het semantische web wordt genoemd. De internetgoeroe, voorvechter van dat semantische web en oprichter van de semantische dienst Twine en Radar Networks, legt het verschil tussen de zoekmachine van Wolfram en Google als volgt uit: "Google is een systeem om dingen te vinden die we als beschaving publiceren. Wolfram Alpha is bedoeld om antwoord te geven op vragen waar we als collectieve beschaving het antwoord op weten. Het is de volgende stap in het wereldwijd distribueren van kennis en informatie."
De huidige zoekmachines zoeken alleen naar tekstfragmenten die mogelijk relevant zijn voor de zoekvraag. Uw zoekvraag wordt dus niet echt begrepen en er is al evenmin begrip van de onderliggende structuur van de doorzochte kennis. Dit zorgt ervoor dat je eigenlijk alleen kunt zoeken naar antwoorden op vragen die al eerder zijn gesteld. Het stellen van nieuwe vragen levert zelden iets vruchtbaars op. De zoekmachine van Stephen Wolfram pretendeert die revolutionaire zoekmachine te zijn die menselijke kennis en taal werkelijk wél begrijpt.
Wolfram Alpha kan overweg met zoekvragen die in normale menselijke taal worden gesteld. Vragen als ‘Wat was de omzet van Google in het derde kwartaal van 2007?' of: ‘Waar ligt Amsterdam?', ‘Hoeveel protonen bevat een waterstofatoom?' maar ook ‘Wat was de gemiddelde regenval in Zwolle in de periode van 2005 tot 2008?' vormen geen uitdaging voor de nieuwe zoekmachine.
Dat komt omdat Wolfram Alpha geen documenten weergeeft die mogelijk het antwoord kunnen bevatten, zoals Google doet. Het is ook geen grote database zoals Wikipedia. En er wordt geen ‘natuurlijke taal' (het herkennen van zinsstructuren) gebruikt om documenten op te zoeken, zoals gebeurt bij semantische zoekmachines als bijvoorbeeld Powerset.
Volgens technologieblog Venturebeat heeft Wolfram "een gesloten systeem gemaakt op basis van kennisgebieden die terabytes aan curated data bevatten. Daarnaast zijn er miljoenen regels algoritme die de echte kennis van de huidige wereld vertegenwoordigen."
In de wetenschap wordt al tijden met zulke ‘gecurateerde data' gewerkt. Zo'n indeling naar waarde van informatie gebeurt echter nog vaak handmatig, bijvoorbeeld door curatoren die een database of collectie van een museum beheren. Juist omdat niet alle onderdelen van informatie of van een collectie even belangrijk zijn, kan een zoekmachine dit onderscheid gebruiken om het juiste antwoorden op een vraag te formuleren. Wolfram Alpha wordt al vergeleken met het stellen van een vraag aan een professor of goed ingevoerde expert.
Dommer worden
Spivack, die de dienst mocht testen, noemt het een "bijna absurd ambitieus project." Toch zitten er volgens hem nog wel wat haken en ogen aan de veelbelovende technologie. Niet op iedere vraag is immers een enkel antwoord mogelijk. Nog niet alle wetenschappers zijn er bijvoorbeeld over eens of er voldoende bewijs is voor het broeikaseffect. Wolfram probeert dit probleem af te vangen door meerdere antwoorden te geven.
Ook zal Wolfram volgens Spivack bruikbaar moeten blijven voor mensen die niet gezegend zijn met het IQ van de wiskundige. "De zoekdienst moet een paar honderd IQ-punten dommer worden. Zo wordt de gemiddelde internetter niet overvallen door antwoorden die zo alomvattend zijn dat ze een universitaire opleiding gevolgd moeten hebben om het zoekresultaat te begrijpen."
Vindingrijke nerd
Stephen Wolfram is natuurkundige, wiskundige en zakenman. Hij is bekend van zijn werk in de theoretische deeltjesfysica, kosmologie, cellulaire automata, complexiteitstheorie en computeralgebra. Al vanaf jonge leeftijd oogst hij veel lof voor zijn vindingen. Zijn bedrijf, Wolfram Research, is bekend van Mathematica, een uitgebreid softwarepakket voor computeralgebra. Ook heeft Wolfram in 2002 een boek uitgegeven waarin hij een theorie verdedigt die mogelijk revolutionair zal zijn voor de toekomst van veel wetenschapsgebieden.
Over zijn nieuwste creatie, waar hij jaren aan gewerkt heeft, schrijft Wolfram op zijn weblog: "Ik denk dat het behoorlijk opwindend zal zijn. Een nieuw paradigma voor gebruik van computers en het web." De zoekmachine, die binnen een maand beschikbaar moet zijn, is naar zijn eigen zeggen "het meest ambitieuze project", waar hij ooit aan gewerkt heeft.
Bekijk een voorproefje: wolframalpha.com
