Al achttien jaar is Bernard ten Doeschate directeur bij technische groothandel Reesink. Een ijzervreter met geheel eigen stijl, voor wie het personeel door het vuur gaat. De commissarissen wilden van hem af. Maar dan kenden ze Bernard ten Doeschate nog niet.
Het is een vrijdagochtend laat in november als hoog bezoek zich meldt bij de poort van Reesink, technisch groothandelsbedrijf in Apeldoorn. Ide Vos en Berry Bemelmans, commissarissen van het van oorsprong Zutphense bedrijf, worden begroet met door magazijnpersoneel opgehangen spandoeken. Strekking van de teksten is dat ze moeten afblijven van Bernard ten Doeschate, directeur van Reesink. Vos en Bemelmans nemen het stoïcijns in zich op. Vandaag komen ze uitleggen waarom Ten Doeschate moet opstappen. Niemand bij Reesink die er iets van begrijpt. In de achttien jaar dat hij op zijn plek zit, hebben vierhonderd medewerkers Bernard ten Doeschate leren kennen als een slagvaardig bestuurder, open, eerlijk, met het hart op de tong. Iemand die van aanpakken weet, één van de jongens, geliefd bij het personeel. Hij leidde het beursgenoteerde bedrijf door moeilijke tijden, jaren van koersdalingen en tegenvallende bedrijfsresultaten. Hij voerde een slepend gevecht met de gemeente Apeldoorn over vestiging in die plaats, en won: Reesink zit midden in de verhuizing. Een gouwen vent is het. En dan nu dit. In een persverklaring meldden de toezichthouders dat Ten Doeschate huns inziens niet de juiste man is om de strategische keuzes te maken die Reesink in de toekomst nodig heeft. De woordkeus op zich is al provocerend. Ten Doeschate gaf in het verleden bij herhaling te kennen niets op te hebben met hoogdravend bestuurdersjargon zoals ‘strategie’. En dan komen twee heren die zich temidden van tal van andere commissariaten slechts periodiek om Reesink bekommeren, hem vandaag op een gebrek eraan afrekenen.
Ten Doeschate weigert op te stappen. Vanuit zijn nieuwe kantoor ziet hij zijn ‘broodheren’, zoals hij ze ironisch noemt, bij de ingang staan. Om de boel niet op de spits te drijven, laat hij de spandoeken weghalen en verzoekt het personeel om weer aan het werk te gaan. Vos en Bemelmans gaan naar binnen, de directeur en leden van de centrale ondernemingsraad zitten gespannen klaar met thermoskannen koffie. Onze directeur moet weg? Laat maar horen waarom dan.
Naar voren
Hij heeft wel wat weg van Ernest Hemingway in diens beste jaren, inclusief grijswitte baard en zijn belangrijkste liefhebberij: jagen. Bernard ten Doeschate, in 1949 geboren in Zwolle uit een geslacht van boeren en paardenhandelaren, lag wel vaker overhoop met autoriteiten en voorschriften voor goed gedrag. Hij werd van de hbs gestuurd na het kussen van een meisje op een schoolfeest. Na drie jaar bij de marine schreef hij zich in bij de toenmalige Technische Hogeschool in Eindhoven, waar hij behalve door studieresultaten naam maakte als te vrezen rugbyer. Studie- en ploeggenoot Leo Lampe, organisatieadviseur en aandeelhouder van Reesink, herinnert zich Ten Doeschates kenmerkende stijl. “Als hij de bal had, wisten we precies waar we heen moesten: naar voren!” Ten Doeschate ging altijd zonder schijnbewegingen rechtdoor, wie zijn pad kruiste werd omvergelopen. “En hij is in al die jaren geen spat veranderd.” Hij was directeur van de Limburgse Van Aartsen Machinefabriek, voordat hij in 1985 overstapte naar Reesink in Zutphen. Onder zijn leiding groeide het in 1786 opgerichte bedrijf uit tot een van de belangrijkste technische handelshuizen van het land, groot in staal en landbouwmachines, bekend van de doe-het-zelfketen Fixet en huismerk Hendrik Jan de Tuinman. Ten Doeschate zelf groeide ondertussen mee tot een mediageniek bestuurder, voor een klein beursfonds veel geraadpleegd, onorthodox, nooit verlegen om een pittige uitspraak. Hij is even rechtdoorzee als eigengereid. Aan zijn zelfgeschreven jaarverslagen komt ook al geen communicatie-bureau of copywriter te pas. “De bedrijvigheid zakte weer als een plumpudding in elkaar,” schrijft hij bijvoorbeeld. “In het derde kwartaal zaten velen noodgedwongen met de vinger in de neus.” En: “Wij van Reesink zijn de gang van zaken spuugzat.” Zijn flexibele omgang met etiquette leverde hem net zo vaak bewondering als verguizing op, die hij beide opgewekt voor kennisgeving aanneemt. Al in de periode 1995-1998, toen het slecht ging met Reesink, stelde de toenmalige raad van commissarissen zijn positie ter discussie. Ten Doeschate legde zijn lot in handen van de aandeelhouders en mocht blijven. “Dit hoef ik niet nog eens mee te maken,” zei hij toen. De afgelopen jaren stonden in het teken van de moeizame overgang van Zutphen naar Apeldoorn. De gemeente en Ten Doeschate streden tot in de rechtbank over de prijs van een stuk grond. Weer won hij, maar de toezichthouders vonden zijn starre houding maar gevaarlijk. President-commissaris Ide Vos liet zich ontvallen Ten Doeschate maar een lastpak te vinden.Er ligt vierhonderdduizend euro klaar om bij zijn vertrek mee te nemen. Maar Bernard ten Doeschate wil geen gouden handdruk. Zo zit hij niet in elkaar, zegt hij. Hij heeft geleerd te werken voor zijn geld. Weliswaar zei hij drie jaar geleden al dat het misschien tijd werd om naar een andere baan om te kijken, maar nu hij weg moet, wordt het wat anders. “Het is een stevige jongen,” zegt Leo Lampe. “Hij laat zich niet wegsturen. Dat tekent hem. Anderen hadden in zijn positie allang bedankt voor de eer.”
Koteletjes
Bij Reesink in Apeldoorn is het inmiddels laat in de vrijdagmiddag. Ide Vos en Berry Bemelmans hebben urenlang gepraat met Ten Doeschate en met de centrale ondernemingsraad. Voorzitter Eric Moll van de or is niets wijzer geworden. “Ze kwamen met één formeel argument.” Ten Doeschate heeft ‘eigenmachtig’ een adviesaanvraag over zijn ontslag ingediend bij de ondernemingsraad. Dat mag niet, volgens de commissarissen. Het mag wél, zegt Moll. “Het moet zelfs, staat in artikel 30 van de Wet op de ondernemingsraden.” Vos en Bemelmans wilden niet zeggen waaróm Ten Doeschate moet worden ontslagen. “We hebben niet één inhoudelijk argument gehoord,” zegt Moll. Ten Doeschate kon zich ternauwernood beheersen en Moll sloot na lang, vruchteloos aandringen de vergadering. Hij gaf de commissarissen tot maandagochtend twaalf uur om met argumenten te komen. Thuis in Baarn pakt Ide Vos de telefoon op en verwijst hevig geïrriteerd (‘goeiemensen!’) naar zijn woordvoerder, de oud-journalist Charles Huijskens. Huijskens zegt inhoudelijk niets te kunnen zeggen. Op maandagochtend om 12.00 uur heeft Moll niets van de commissarissen vernomen. De beslissing over Ten Doeschate valt vermoedelijk op 11 december, als bijeengeroepen aandeelhouders voor de tweede keer over zijn lot stemmen. De ondernemingsraad adviseert tegen zijn ontslag. “De toezichthouders hadden Ten Doeschate ook kunnen schorsen. Dat hebben ze niet gedaan, en dat maakt hun zaak er niet sterker op.” Misschien, speculeert Moll, verzoeken de beleggers Vos en Bemelmans wel om hun commissariaten neer te leggen. Vrijdag reageert Ten Doeschate emotioneel op de steunbetuigingen van het personeel. Mocht het allemaal mislopen, dan gaat hij waarschijnlijk naar Frankrijk. Hij heeft een huisje in de Vogezen, waar hij heerlijk met verrekijker en geweer door de bossen loopt. Hij schiet hij op alles wat hij in het vizier krijgt: fazanten, wild zwijn, herten en reeën. Hij vilt ze zelf, snijdt ze in stukken en maakt er koteletjes van. Op donderdag 27 november verschijnt het bericht dat Ten Doeschate aanblijft. Waarom hij weg moest, willen de commissarissen nog altijd niet bekend maken.
CV Bernard ten Doeschate
BURGERLIJKE STAAT getrouwd, twee kinderen
WOONT Zwolle
OPMERKELIJK jaagt op fazant, wild zwijn, hert en ree en snijdt er zelf koteletten van
1949 geboren in Zwolle
1973 opleiding tot ingenieur, Technische Hogeschool Eindhoven
1977 Indivers Groep, marketingfunctie
1979 Van Aartsen Machinefabriek, Panheel, directeur
1985 Reesink, Zutphen, directeur
