Een continue twijfel over keuzes en vooral jezelf. Steeds vaker belanden jonge carrièremakers na een enthousiaste start in een dertigersdip. De meeste managers zien de vervroegde midlifecrisis vooral als een luxeprobleem. “Wat een gezeur, ga eerst maar eens twintig jaar werken.”
“Opeens was ik afgestudeerd als klinisch psychologe, maar wist dat ik daar niets mee ging doen. Toen ben ik maar als stewardess gaan werken om uit te vinden wat ik dan wel wilde. Het was een erg leuke tijd, maar er wordt toch raar op gereageerd door je omgeving. Ik vond zelf ook dat ik carrière moest maken. Via een loopbaanadviseur kwam ik bij Randstad terecht, een perfecte kans om bij veel bedrijven binnen te kijken. Tot ik ook daar niet meer wist of ik wel op mijn plek zat.” De 30-jarige intercedente Floor Onland representeert een hele generatie van dertigers die geen idee hebben wat ze willen, wat ze kunnen en waar het allemaal naartoe moet. Niemand kijkt raar op als een 50-jarige man opeens een stoere motor koopt of er met zijn 24-jarige secretaresse vandoor gaat. Ah, is dan de reactie, een typische midlifecrisis. Het hoort bij deze fase van het leven om je leven en keuzes te overdenken en met drastische veranderingen te komen. Maar wat als je al rond je dertigste in een crisis zit? Je komt van de universiteit of hogeschool en staat voor een overweldigende hoeveelheid keuzes. Eerst reizen? Of meteen de ideale baan van je leven zoeken? Waar moet je wonen? Wie zijn je vrienden? Is het tijd om te trouwen of moet je eerst verschillende relaties hebben zodat je een verantwoorde keuze kunt maken? Na twintig jaar in de beschermde omgeving van school en universiteit ben je opeens een volwassene die de ‘echte wereld’ betreedt. Grote kans dat je dan in een crisis belandt, volgens de Amerikaanse journalisten Alexandra Robbins en Abby Wilner. Voor hun boek Quarterlife crisis. How to get your head round life in your twenties interviewden zij tientallen twintigers en kwamen tot de conclusie dat deze allemaal dezelfde twijfels en angsten hadden. Allemaal dachten ze dat zij de enige waren die niet wisten wat ze wilden, waardoor ze zich extra geïsoleerd en wanhopig voelden.
Happy end
De heersende gedachte is dat het leven voor de dertigers van nu vrij gemakkelijk moet zijn. Zij hebben immers minder verantwoordelijkheden dan de oudere generaties. Maar vandaag de dag is verandering de enige constante, het economische klimaat wisselend, is er een overvloed aan informatie en moet je vooral iets doen wat je leuk vindt. Wat moet je doen als je geen idee hebt wat je wil of wat je leuk vindt? Kenmerkend voor de quarterlifecrisis is de continue twijfel over keuzes en jezelf. Vooral de eerste baan blijkt niet aan de verwachtingen te voldoen die gedurende de opleiding zijn gewekt. De suggestie van maatschappij en media dat alles kan en er bijna altijd een happy end komt, contrasteert met de werkelijkheid zoals twintigers die onder ogen moeten zien. Waar hun ouders weinig te kiezen hadden, werkt de enorme keuzevrijheid voor deze twintigers verlammend. De quarterlifecrisis is in feite een vervroegde midlifecrisis, meent de Nederlandse psychologe en loopbaanadviseur Nienke Wijnants (28). Zij noemt dit fenomeen liever dertigersdip of dertigers-dilemma, omdat Nederlanders later afstuderen en aan trouwen en kinderen denken dan Amerikanen. Omdat dertigers al op vroege leeftijd de top van de piramide van Maslow hebben bereikt, waarbij de basisbehoeften zijn vervuld, worstelen zij veel vroeger dan hun ouders met vragen als ‘waar doe ik het eigenlijk allemaal voor?’ Wijnants, die bij loopbaanadviesbureau Converge werkt, ontwikkelde een coachinginstrument speciaal voor dolende dertigers. De traditionele loopbaan-instrumenten bleken niet voldoende van toepassing op deze specifieke groep. Inmiddels is zij in samenwerking met de Universiteit van Amsterdam begonnen aan een grootschalig onderzoek naar het fenomeen, waarop zij hoopt te promoveren. Haar eerste onderzoeksresultaten zijn niet mis. Van de 1200 hoog opgeleide respondenten tussen de 25 en 35 jaar blijkt 80 procent in meer of mindere mate last te hebben van een dertigersdip. 90 procent geeft aan het te herkennen bij iemand uit hun directe omgeving. Dat Wijnant’s haar jonge leeftijd voor het bedrijf een groot voordeel is, bleek de afgelopen twee jaar. “Vroeger namen alleen vijftigers aan outplacement-trajecten deel of kwamen met allerlei vragen over hun loopbaan. Nu hebben we ook door de recessie steeds meer dertigers aan tafel,” zegt de loopbaanadviseur. “Ik spreek zo veel mensen van mijn leeftijd die dan drie jaar aan het werk zijn, die gewoon niet meer weten wat ze willen. Zij hebben al vroeg alles wat hun ouders op latere leeftijd hadden en vragen zich nu al af waar ze het allemaal voor doen.”
Gezeur
De p&o-adviseurs en managers waarmee Wijnants regelmatig te maken heeft, begrijpen in eerste instantie niets van de twijfelende dertiger. “De eerste reactie is vaak: wat een gezeur, ga eerst maar eens twintig jaar werken.” Het mogen dan volgens p&o’ers en managers luxeproblemen zijn waar deze generatie mee worstelt, maar het zijn wel degelijk serieuze problemen. “Er is een enorme druk mede door de media dat het ideale leven binnen handbereik is. Als je niet een fantastisch leven hebt op alle gebieden, heb je dat alleen aan jezelf te danken. Eigenlijk moet je al voor je dertigste alles hebben bereikt. We zagen tenslotte ook al 25-jarige dotcom-miljonairs. Veel dertigers kijken om zich heen en denken: Jezus iedereen gaat veel sneller dan ik.” Doordat de eisen steeds hoger komen te liggen, de wereld in een rap tempo verandert en de keuzemogelijkheden eindeloos lijken, is de kans op een burnout of stress groot, denkt Wijnants. “Dertigers hebben steeds het gevoel te moeten kiezen. Ze zijn zich erg bewust dat iedere keer als zij een keuze maken, zij daarmee duizend andere leuke dingen laten liggen. Dertigers zijn niet per se ongelukkig, ze zijn zich ervan bewust dat het luxeproblemen zijn. Maar ze willen wel aandacht voor het feit dat meer keuzes het niet makkelijker maken, juist moeilijker.” Volgens de loopbaan-adviseur is de generatie die na 1970 is geboren een unieke generatie met een eigen problematiek. “Wij zijn nog opgegroeid met beperkte keuzemogelijkheden. Je had drie ijsjes, geen honderden. Wij hebben niet geleerd met al die keuzes om te gaan. De volgende generatie zal het makkelijker hebben, omdat ze meer gewend zijn te kiezen. Mijn buurmeisje van drie kiest bijvoorbeeld al haar eigen kleding uit.” De dertigersdip is een probleem waar vooral hoger opgeleiden mee kampen, is haar overtuiging. Hoe hoger opgeleid, hoe meer mogelijkheden tenslotte. Volgens Wijnants durven de meeste dertigers hun problemen niet aan te kaarten op de werkvloer. Zij treedt dan ook vaak op als mediator tussen de werknemer en de p&o’er of leidinggevende. “Je ziet vaak een volkomen verschillend verwachtingspatroon. Veel dertigers komen in vrij traditionele bedrijven terecht waar ze zich helemaal niet thuis voelen. Het is dan zaak om open met elkaar de wederzijdse verwachtingen te bespreken en vervolgens actie te ondernemen. Soms betekent dat een einde van de werkrelatie, maar het gebeurt ook regelmatig dat de communicatie verbetert naarmate de verwachtingen duidelijk worden, en zowel werknemer als leidinggevende tevredener zijn.” Managers hebben doorgaans te weinig kennis van de problematiek waar dertigers mee worstelen, volgens Wijnants. “Daarom durven de dertigers niet te zeggen wat ze nodig hebben en krijg ik ze soms al te laat en beschadigd aan tafel.” Door de careercheck van Converge krijgen de dertigers helder wat ze willen en of dat bij hun huidige werkgever mogelijk is. En voor de leidinggevende betekent het vooral inzicht in de onzekerheden van de werknemer. Uit haar onderzoek blijkt tevens dat van de groep hoogopgeleiden 35 procent behoefte heeft aan specifieke loopbaanbegeleiding. Nu zij haar eerste onderzoeksresultaten binnen heeft, kan Nienke Wijnants dan ook met een gerust hart naar de klanten toestappen en zeggen waar haar generatie mee zit. “Anders zou ik te veel het gevoel hebben dat ik gebakken lucht verkoop. Met ons instrument kun je bedrijven inzichtelijk maken waar hun jongere generatie mee worstelt. En voor de dertigers is het een feest der herkenning. En wellicht brengt het ook rust als zij eenmaal begrijpen dat de ideale baan niet bestaat.” Ook Floor Onland is ervan overtuigd dat het vooral de discrepantie is tussen het ideaalbeeld en de werkelijkheid die voor onrust en stress zorgt. “Voor mij was het extreem lastig om te onderkennen dat ik geen carrièrevrouw ben, terwijl ik daar wel de capaciteiten voor heb.” De omgeving speelt daarbij een cruciale rol. “Toen ik stewardess was, vond ik dat zelf eigenlijk prima, maar van je omgeving krijg je steeds te horen: je gaat toch niet al te lang in dat blauwe pak lopen?” Onland studeerde vooral omdat zij vond dat het nou eenmaal zo hoorde. “Ik ben met zo veel mee gelopen zonder me af te vragen wat ik zelf wilde. Nu doe ik alleen dingen die ik zelf leuk vind en probeer ik tevreden te zijn met wie ik ben. Als andere mensen dat niet leuk vinden? Dan flikkeren ze maar op.”
Robert Frans Verhoeven (35)
Was accountmanager bij CSS en AC Nielsen, is nu bouwbegeleider en partner bij Youwee. “Toen ik afstudeerde in de commerciële economie, dacht ik dat de hele wereld op me zat te wachten. Maar niemand zit natuurlijk op je te wachten. Ik dacht ook dat het bedrijfsleven strak en professioneel was georganiseerd. Dat viel nogal tegen. Ik vind plezier in je werk het allerbelangrijkst. Als je niet vijf dagen per week met plezier naar je werk gaat, is er iets mis. Op mijn dertigste ben ik gaan reizen naar onder andere Australië en Thailand, omdat ik absoluut niet wist wat ik wilde. Ik had bereikt wat ik altijd van een afstand zo interessant vond: mannen in pak met strakke leaseauto’s, laptop en gsm. Als je dat eenmaal hebt, vraag je jezelf af: is dit het nou? Ik miste de vrijheid om te doen en laten wat ik wil. Met een aantal vrienden was ik veel in gesprek over wat nou belangrijk is in het leven en dat is zeker niet veel geld verdienen. Ik was niet tevreden en daarin was ik niet de enige. Een andere vriend had bijvoorbeeld een supergoede baan maar kreeg hartklachten en uiteindelijk een burnout. Nu ben ik partner bij een bouwbedrijf. Ik weet nog steeds niet wat ik wil, maar vind nu tenminste wel leuk wat ik doe.” Doordat de eisen steeds hoger liggen, is de kans op een burnout groot
Nienke Wijnants (28)
Loopbaanadviseur bij Converge en bedenker van het dertigerdilemma. “Ik heb zelf uiteraard ook de nodige ervaring met twijfels over beroepskeuze. Na mijn studie arbeids- en organisatiepsychologie wist ik helemaal niet wat ik wilde. Ik heb een aantal maanden sieraden verkocht. Mijn vrienden hadden de een na de andere baan die ze volgens mij om de verkeerde redenen als status en geld kozen. Ik kreeg slaande ruzie met mijn ouders en vriend omdat ik geen serieuze baan zocht. Maar ik wilde alleen iets doen wat ik echt leuk vond. Ik ging eerst met mezelf aan de slag. Je mag het in Nederland misschien niet zeggen, maar mijn grote goeroe is Oprah Winfrey. Daar leer je echt een heleboel van. Zo ben ik begonnen lijsten te maken van dingen die ik leuk vond of waar ik goed in ben, en met mensen te praten over hun baan. Ik heb veel gehad aan trainingen bij psychologie, dus kwam ik eigenlijk vanzelf bij een trainersfunctie uit. Terwijl ik geen werkervaring had in loopbaanbegeleiding werd ik aangenomen bij Converge, omdat mijn baas vond dat ik door mijn eigen aanpak al van nature een soort loopbaanadviseur was.” ‘En wellicht brengt het ook rust als zij eenmaal begrijpen dat de ideale baan niet bestaat’
