Ingvar Kamprad was de oprichter van IKEA (de naam is ontstaan uit zijn initialen en die van Elmtaryd, de boerderij waar hij is geboren, en het nabijgelegen dorp Agunnaryd in Zweden). Hij was tot op hoge leeftijd nog vaak in een van zijn winkels te vinden. Ook al zat hij sinds 1986 niet meer in de directie van het bedrijf dat inmiddels 350 vestigingen in dertig landen heeft.
Waarom zijn mooie spullen zo vaak onbetaalbaar en daarmee alleen beschikbaar voor een beperkt deel van de samenleving, vroeg Kamprad zich af. Zo ontstond zijn overtuiging en missie dat iedereen recht heeft op betaalbare meubelen.
Wie niet Zweeds is, kon jarenlang een plek in de raad van bestuur van IKEA vergeten. Kamprad sprak nauwelijks andere talen. Voor iemand met dyslexie, weinig financiële kennis en een jarenlange verslaving aan alcohol – dankzij de vele zakelijke contacten in Polen – wist hij het als ondernemer ver weten te schoppen. Zijn handelsinstinct liet Kamprad, die al op vijfjarige leeftijd begon met het handelen in lucifers, nooit in de steek.
Interviews gaf hij uiterst zelden. Al dat gepraat, wie wordt daar beter van? Zonde van je tijd als je de hele wereld van IKEA-meubelen wilt voorzien.
Echt contact met medewerkers
Hij hield weliswaar niet van praten, wel van fysiek contact. Als hij een hand gaf, hield hij die stevig vast en keek de ander lang in de ogen. De korte weg naar de bedrijfskantine duurde lang, omdat hij iedere IKEA-medewerker onderweg begroette. Vaak bleef het niet bij een handdruk. De ondernemer knuffelde zijn personeel.
Hij voelde zich het meest op zijn gemak in het gezelschap van anderen. ‘Op een universiteitsbijeenkomst in Warschau gaf ik elke student een hand om mij voor te stellen. Zij waren verbaasd en zeiden dat ik anders was dan Jack Welch, die eerder was geweest. Die had nauwelijks mensen begroet.’
De werkvloer is de beste universiteit
Het gaat volgens hem vooral over het hart van je medewerkers. Dat is waar de wereld op zit te wachten. Mensen zijn geen nummertjes. Zij willen zich gewaardeerd en belangrijk voelen. Op bedrijfsbezoeken ging hij graag naar de kantine en praatte met vrouwen die daar schoonmaken. Daar maakte hij duidelijk dat IKEA nergens zou zijn zonder hun inspanningen. Elke medewerker doet er toe.
Kamprad vond dat de meeste leiders te veel op hun kantoor zitten. Hij bezocht op hoge leeftijd nog 25 keer per jaar vestigingen en ontmoette tussen de 200 en 300 medewerkers. Het bezoek begon rond half zes ’s ochtends. En dan praatte hij met vrachtwagenchauffeurs en ging na of die wel een kopje koffie kregen aangeboden als ze de hele nacht hebben gereden.
Managers zijn verplicht om minimaal een week per jaar op de werkvloer te werken. Bij IKEA is de werkvloer de beste universiteit. Daar leer je alles over de business wat je moet weten. ‘We staan op die manier dicht bij de realiteit en leren alles over klanten. Een fout op papier zegt niet zoveel, maar als je een tafel van slechte kwaliteit in je handen hebt en een boze klant te woord moet staan, onderneem je actie.’
Het goede voorbeeld geven
Behalve trainingen over de bedrijfsfilosofie moet je als leider het goede voorbeeld geven. ‘Ik vraag nooit iets van mijn personeel dat ik zelf niet zou doen. Daarom vlieg ik ook niet businessclass en neem ik de bus of de trein omdat het goedkoper is. Ik kan moeilijk verwachten dat mijn personeel op de kosten let en zelf in een Rolls Royce voor komen rijden.
Wij zijn kostenbewust omdat wij de meerderheid van de mensen willen bedienen. Dan moet je als leider het goede voorbeeld geven. Ik moet me in mijn klanten kunnen verplaatsen. Ik kan moeilijk als toerist met een camera de krottenwijken bezoeken, je moet zelf ervaren hoe het is om op een bepaalde manier te leven. Ik leer nou eenmaal meer van een filiaalhouder dan van een boardmeeting. Kijk, de hele wereld is gevuld met praters, er zijn weinig mensen die wat doen. De meeste leiders hebben hun bureau te ver afstaan van de realiteit. Bij ons moeten leiders ook wat doen.
Het moet zo simpel mogelijk. Waarom ingewikkelde productcodes onthouden als je de producten ook gezellige namen kunt geven? Ook al leidden de Zweedse namen in het buitenland regelmatig tot enige verwarring. Zo bleek een bed met de naam Wipp in Nederland bij nader inzien geen goed idee.’
Ik leer meer van een filiaalhouder dan van een boardmeeting
Niet naar de beurs
Kamprad weigerde IKEA naar de beurs te brengen. ‘Ik heb geen zin om ongeduldige investeerders of aandeelhouders tevreden te stellen en maand na maand groeicijfers te laten zien. Ik houd van doelstellingen op de lange termijn en dat mag wat kosten. In mijn hobby Rusland heb ik 2 miljard euro geïnvesteerd zonder een eurocent te verdienen. Op eigen risico en uit mijn familiekapitaal. De raad van bestuur van IKEA was het niet met eens met deze investering.’
Zijn belangrijkste erfenis omschreef hij als volgt: ‘IKEA is voor mij een sociale missie. Ik wil zoveel mogelijk mensen op deze wereld van mooie en goedkope spullen voorzien. Daar is zo veel armoede en wij zijn in staat hen goedkoop van meubelen te voorzien en daarmee miljoenen mensen fatsoenlijk te laten leven. Ik hoop met mijn zaak bij te dragen aan de democratisering van landen als Rusland en China.’
Plezier is belangrijker dan geld verdienen
Op de vraag of IKEA-medewerkers niet te hard moeten werken en te weinig verdienen was hij uitgesproken. ‘Mijn personeelsafdeling vertelt me dat we net iets boven het gemiddelde aan onze medewerkers betalen. Ik hoop niet dat ze me onzin vertellen. Maar het leven gaat toch niet alleen over geld? Het is belangrijker om plezier in je werk te hebben.
Wij verwachten veel van onze medewerkers in de zin dat wij ze niet vertellen hoe zij hun werk moeten doen. Wij hebben geen gedetailleerde omschrijving van functies en verwachten dat medewerkers zelf initiatief nemen. Dat is niet voor iedereen weggelegd. Mensen die een precieze taakomschrijving willen, passen niet bij ons en zullen het bedrijf snel verlaten.’
Fouten maken
Het succes van IKEA verklaarde hij als volgt: ‘Wij gaan geen eiken tafels aan de Duitsers verkopen, dat kunnen ze zelf beter. Wij willen de Zweedse levensstijl overbrengen. Samenwerken is het allerbelangrijkst. En wij geven echt om onze medewerkers. Na hun pensionering nodigen wij oud-medewerkers voor van alles uit, omdat zij een groot deel van hun leven aan IKEA hebben besteed.
Wij zijn een grote familie. Bescheidenheid is een belangrijke eigenschap. Wat wij vandaag goed doen, moeten we morgen net iets beter doen. De IKEA-leiding hecht veel aan feedback. En moedigt fouten aan. Alleen iemand die slaapt, maakt geen fouten, zeg ik altijd. Ik noem mezelf ook de fiascoman. Zo ben ik in de jaren vijftig van de vorige eeuw een televisiefabriek begonnen, omdat ik het idee had dat iedereen een tv moest hebben. Daar hebben we toen de helft van ons budget aan besteed. Dat was mijn inschattingsfout.
Veel mensen maken fouten en proberen dat te verbergen of anderen de schuld te geven. Ik waardeer fouten en het toegeven ervan. Ik heb ook vaak spijt betuigd voor mijn deelname aan pro-nazibijeenkomsten in Zweden. Daarvoor heb ik in een brief aan mijn medewerkers om vergeving gevraagd. Maar de meerderheid van mijn leven is aan de pluskant. Dus moeten mensen mij mijn tekortkomingen maar vergeven.’
Dit interview is een bewerkte versie van het interview uit het boek ‘Leiderschap is een keuze’, van Dominique Haijtema
CV Ingvar Kamprad
1926 – geboren in Agunnaryd, Zweden
1943 – richt op 17-jarige leeftijd postorderbedrijf IKEA op
1948 – militaire academie in Karlsberg
1953 – eerste IKEA-showroom
1974 – schrijft IKEA-bijbel ‘Testament van een meubelhandelaar’
1978 – vestigt zich in Lausanne, Zwitserland
1982 – overdracht van IKEA aan stichting ingka met vestiging in Nederland vanwege het liberale stichtingsrecht in Nederland
1986 – stapt op als algemeen directeur bij IKEA
1988 – oprichting onafhankelijke holding ikano voor beheer aandelenkapitaal
met vestiging in Denemarken
1992 – wordt verkozen tot Europees manager van het jaar
1998 – bedrijfsbiografie The History of IKEA
2013 – treedt terug uit de board van IKEA
2018 – overlijdt in zijn huis in Smaland in Zweden
Ingvar Kamprad was voor de tweede keer getrouwd en heeft drie zonen.
