De kern van etiquette: rekening houden met de gevoelens van anderen en met de gebruiken in de samenleving. MT ging naar Landgoed Waterland voor een lesje manieren van de kenners. Saskia Post en René Verkade, eigenaren van een echte butlerschool, laten zien hoe het hoort.
1 Zitten? Knoop open!
René Verkade: "Wat je draagt hangt af van welke kleding gevraagd wordt op de uitnodiging. Weet je niet wat een term inhoudt? Zoek het op. Het is erg ongemakkelijk om under- of overdressed te zijn. Vaak betekent het voor heren dat zij in ieder geval een jasje of colbert dragen. De knoop van een colbert, smoking of anderszins, is altijd dicht. Behalve bij het zitten natuurlijk. Met je handen in je zakken staan is absoluut taboe. Verder is het belangrijk te onthouden, zowel voor de dames als de heren, dat je bij een smoking of avondjurk geen horloge draagt. Dat betekent dat je de tijd in de gaten moet houden en dat is onbeleefd."
2 Servet gelijk op schoot
Saskia Post: "Vanaf het moment dat je daadwerkelijk aan tafel gaat, is het de bedoeling dat je gelijk je servet op schoot neemt. Daarmee geef je het signaal af aan het personeel dat je klaar bent om geserveerd te worden. De servet moet dubbelgevouwen in een driehoek, met de punt naar beneden, op je schoot gelegd worden. Daarmee creëer je een natuurlijk ‘gootje' naar beneden. Als je nou echt tijdens het diner naar het toilet moet, leg je servet dan op je stoel. Daarmee geef je aan dat je nog terugkomt. Maar eigenlijk is überhaupt onbeschaafd om tijdens het diner van tafel te gaan. Zelfs om te roken. Je tafelgenoot zou kunnen denken dat hij of zij niet interessant genoeg is. Wat je als gastvrouw of -heer kunt doen om dat te ondervangen, is om een gerecht van tafel te serveren. Bijvoorbeeld een spoom. Zeker tijdens lange diners stellen gasten het op prijs even hun benen te kunnen strekken, hun handen te wassen of een sigaretje te roken. Dat kan dan, zonder dat zij het diner verstoren. Is het diner afgelopen? Leg dan uw servet opgevouwen rechts naast uw bord."
3 Inzetten van rechts
Verkade: "Tijdens het diner zal de bediening borden voor je neus plaatsen, dat noemt men inzetten. Dat inzetten gebeurt altijd van rechts. Tenzij je door een butler bediend wordt, want die zetten links in. Dames worden altijd eerst geserveerd, met de gastvrouw als laatste. Dan de heren, met de gastheer als laatste. Het is charmant om rekening te houden met het personeel, maar je gaat natuurlijk niet voor ieder bord of glas bedanken. Ook zeg je geen ‘eet smakelijk', ‘bon appetit' of wat dan ook. Je moet ervan uitgaan dat het smaakt, een andere veronderstelling is een belediging voor de gastheer en/of -vrouw."
4 Uw side plate staat links
Post: "De tafel is vaak prachtig gedekt met veel glaswerk, onderborden, bestek in alle soorten en maten en natuurlijk side plates. Die laatste zorgt vaak voor nogal wat verwarring. Je moet namelijk de side plate gebruiken die links van je staat en niet rechts zoals veel mensen schijnen te denken. Je gebruikt een side plate als broodbordje of voor bijvoorbeeld visgraten als je je eigen vis fileert. Bij dat soort handelingen zou een bordje aan de rechterzijde, waar je glaswerk staat, erg onhandig zijn. De kans dat je dan iets omstoot is aanwezig. Vandaar de linkerkant."
5 Welk glas voor wat?
Verkade: "In principe heb je grote wijnglazen, kleine wijnglazen en een waterglas op tafel staan. Het grote wijnglas wordt gebruikt voor rode wijn die 'rond gewalst' moet worden in het glas. Het wordt ook wel een bourgogneglas genoemd. Je kunt hier ook mineraalwater uit drinken, maar als er een apart waterglas staat, is het de bedoeling dat je dat gebruikt. Het kleine wijnglas wordt gebruikt voor witte wijn, voor rosé en voor rode wijn waarvan het bouquet lang vastgehouden dient te worden, zoals bij een Bordeaux."
6 Brood breken
Post: "Aan tafel mag brood nooit en te nimmer gesneden worden, enkel gebroken. Je hebt wel een eigen broodmesje, maar dat is voor boter en niet om te snijden. Het botermesje dat bij de boter ligt gebruik je om wat boter op je broodbordje te doen. Vervolgens breek je je brood en besmeer je steeds ieder stukje met je eigen botermes en boter. Dat je je brood niet mag snijden is gewoon een regel. Sommigen vinden het over-etiquette, maar het is nog steeds etiquette."
7 Bestek in een punt
Post: "Heel vaak zie je nog dat mensen die tijdens een diner even pauzeren hun bestek als roeiriemen aan hun bord hebben liggen. Dat kan dus echt niet. Je legt je bestek in een punt, liefst aan de bovenkant van je bord. Daarmee is het voor de bediening duidelijk dat je nog doorgaat met eten. Je mag overigens doorgaan met eten totdat de gastvrouw haar bestek sluit. Als zij aangeeft uitgegeten te zijn en jij bent eigenlijk nog niet klaar? Helaas. Je volgt altijd de aanwijzingen van de gastvrouw."
8 Glas pakken aan de steel
Verkade: "Een wijnglas pak je altijd aan de steel vast, nooit aan de kelk. En wat iemand je ook vertelt, dat heeft niets met de temperatuur van de wijn te maken, maar gewoon met vieze vingers die je anders op de kelk zou zien. Ook is het gepast om even je mond af te vegen voor je wijn drinkt. Als je gevraagd wordt om wijn te proeven, dan is dit niet omdat u mag bepalen of de wijn lekker is. Nee, je proeft of de wijn geen ‘kurk' heeft. Een echte kurksmaak is onmiskenbaar: de wijn ruikt muf, chemisch en in de mond geeft hij een scherpe nasmaak. Echte kurkgeur knalt het glas uit en is onmiddellijk te herkennen doordat hij de geurpapillen bijna verstikt. Voor de gastheer; zorg dat je voldoende reserveflessen in huis hebt. Je avond is verpest als de wijn niet goed is.
9 Soep: geen nieuwe wijn
Verkade: "Bij eigenlijk ieder gerecht wordt wel een bijpassende wijn geserveerd, behalve bij soep. Want, bij vloeibaar schenk je geen nieuwe wijn. Er is één uitzondering: ossenstaartsoep. Daar mag een glaasje Madeira bij geserveerd worden. De wijn die je nog hebt staan van je voorgerechten, die mag je natuurlijk opdrinken bij je soep."
10 Soep II
Post: "Soep eten is voor sommigen lastig. Terwijl de regels redelijk eenvoudig zijn. Je moet alleen wel opletten en geconcentreerd eten. Je schept de soep van je af, op de lepel. Vervolgens ga je met de lepel naar je mond en niet andersom. Ook belangrijk; de andere hand. Die rust met zijn pols op de rand van de tafel. Je raakt je bord niet aan, dat doe je overigens bij geen enkel gerecht. Schuin houden of opdrinken doe je ook niet. En slurpen mag alleen in Azië."
11 Pasta met lepel en vork
Verkade: "Je moet pasta eten met een lepel en een vork. Nooit met een mes en al helemaal niet snijden. Bovendien; je bord hoeft niet per se tot de laatste kruimel leeg. Aardappels snijden we overigens ook niet. Die plet je een beetje met je vork, zodat hij breekt. Vervolgens kun je de stukjes op je vork schuiven. Je mes gebruik je alleen om je vlees te snijden. En dat doe je iedere keer dat je een hap wilt nemen. Iets anders is bijvoorbeeld kluiven. Houd het pootje tussen duim en wijsvinger.
12 Uitgegeten? Bestek sluiten
Post: "Ben je uitgegeten of geeft de gastvrouw aan dat zij uitgegeten is, dan sluit je je bestek. Daardoor weet de bediening dat zij kunnen beginnen met het uithalen. Het meeste wordt langs de linkerzijde uitgehaald. Tijdens de pauze tussen twee gerechten in is het dus de bedoeling dat je blijft zitten, zomaar van tafel lopen is echt onbehoorlijk. Na het laatste gerecht wordt alles weggehaald, behalve de gevulde wijnglazen en de decoratie."
13 Koffie aan tafel
Verkade: "Koffie na, aan tafel, drink je door gewoon je schoteltje te laten staan en het kopje aan het oor op te tillen. Haal na het roeren het lepeltje eruit en leg dit op het schoteltje. Niet aftikken! Ga bij diners thuis niet om ‘moeilijke' koffie vragen. De gastvrouw heeft misschien de mogelijkheid niet om een dubbele, cafeïnevrije cappuccino met magere melk en hazelnoot te maken. Dat is trouwens ook niet de manier in een restaurant. Wacht even af wat de bediening aanbiedt en houdt het anders bij de gangbare soorten.
14 Koekje erbij?
Post: "Bij de koffie wordt vaak een koekje of bonbon geserveerd. Je pakt er ééntje van het schaaltje en geeft het door aan je buurman of -vrouw. De bonbon die je zelf gepakt hebt leg je, vóór je een hap neemt, op de rand van je schoteltje. Je steekt niets zomaar direct in je mond. Is de bonbon of het koekje de laatste op de schaal? Dan mag je helaas niet nemen.
15 Koffie staand
Verkade: "Je kunt natuurlijk ook besluiten om de koffie van tafel te serveren. Iets wat na een lang diner op prijs gesteld zal worden. Voor de heren; opstaan betekent: jasje dicht. Vervolgens houd je je schoteltje vast terwijl je met de andere hand je koffie drinkt. Staand koffiedrinken betekent gewoon dat je je schoteltje erbij houdt. Steek nooit je pink in de lucht, bij wat je ook doet. Daarmee geef je het signaal af dat je juist niet weet hoe het hoort."
