Ikea is de Beste Werkgever van Nederland. Wat is het geheim? 'Met onze waarden moeten we naar bed gaan en ermee opstaan.'
In de lobby, op de tafel bij de koffieautomaat, liggen wat appels. Er staat een bordje naast: '1 gratis stuk fruit per dag per medewerker.' De geest van Ingvar Kamprad, de oprichter van de Zweedse meubelgigant, die bekend staat om zijn zuinigheid, waart door Ikea's Nederlandse hoofdkantoor in Amsterdam Zuid-Oost.
Wandelen naar bedrijfsrestaurant
Kristina Johansson kan vanaf haar werkplek de grote vestiging aan de overkant van de ringweg net zien. De country manager Nederland vindt het jammer dat ze geen kantoor kan houden boven de winkel: 'Dat was vroeger wel zo, maar door ruimtegebrek waren we gedwongen om het kantoor hier te huisvesten. Gelukkig zit het bedrijfsrestaurant nog wel bij de winkel. Iedere middag wandelen we erheen om te lunchen.'
Al 10 jaar eerste keus
Johansson is blij om te horen dat haar bedrijf door MT's HR-panel zo goed wordt beoordeeld. Maar echt verrast kan ze niet zijn. Het grootste meubelbedrijf ter wereld scoort wereldwijd al jaren goed op allerlei HR-rankings. In thuisland Zweden is het al 10 jaar op rij de eerste keus van businessstudenten. In Nederland eindigde de meubelretailer dit jaar in de top 10 van Beste Werkgevers, volgens Intermediair en Effectory, met een score op medewerkertevredenheid van 8,1. In de MT500, het imago-onderzoek van MT, staat Ikea op de derde plaats.
Hard werken en zuinig
Maar wat maakt Ikea zo'n bijzondere werkgever? Volgens Johansson begint het met de cultuur. Die gaat terug tot de wortels van het bedrijf, die liggen in Småland, een regio in de zuidpunt van Zweden. Toen Kamprad daar in 1943 als 17-jarige jongen zijn meubelzaak begon, koos hij als naam een acroniem van zijn eigen initialen, de boerderij waar hij opgroeide (Elmtaryd), en het nabijgelegen dorp Agunnaryd. 'Småland was in die tijd een landelijk gebied,' vertelt Johannson. 'Dat waren hardwerkende, zuinige plattelandsmensen. Dat heeft onze visie tot op de dag van vandaag sterk beïnvloed.'
Manifest van een meubelmaker
De Ikea-cultuur is door Kamprad samengevat in het in 1976 gepubliceerde Testament van een meubelhandelaar. De eerste zin is meteen een mission statement: 'Een beter dagelijks bestaan creëren voor zoveel mogelijk mensen.' Het manifest vervolgt met 9 kernachtige hoofdstukken met onderwerpen als 'Eenvoud is een deugd', 'Verantwoordelijkheid nemen – een privilege', en tot slot de slogan: 'De meeste dingen moeten nog bereikt worden – Een glorieuze toekomst!'
Werkvloer beste universiteit
De geestelijk vader van Ikea trad zelden in de publiciteit. Bij hoge uitzondering gaf hij in 2006 een interview aan MT. Daarin zei hij over de bedrijfscultuur: 'De Ikea-leiding hecht aan feedback. En moedigt fouten aan. Ik zeg altijd: alleen iemand die slaapt, maakt geen fouten.' En: 'Bij Ikea is de werkvloer de beste universiteit. Daar leer je alles over de business wat je moet weten.'
Quiz
Nu claimen wel meer bedrijven een bijzondere eigen cultuur, maar bij Ikea gaat het verder dan een paar mooie woorden op de site en een set regels aan de muur. Zo kunnen potentiële werknemers op de Engelstalige bedrijfswebsite een korte 'Ikea culture quiz' doen om te bepalen of ze wel bij het bedrijf passen. Zij krijgen onder andere de vraag naar een mening over verjaardagsfeestjes op het werk en wat te doen als je voor het eerst de woonkamer van een vriend betreedt.
Geloven in waarden
Johansson legt de gedeelde waarden uit van Ikea's 'co-workers' (een woord dat ze veel gebruikt, bij Ikea wordt niet gesproken over 'employees'): 'Competenties zijn van belang, maar de juiste waarden zijn het allerbelangrijkst. Dat is de kern van ons recruitmentbeleid. We kunnen niet volstaan met het praten over onze waarden, we moeten er echt in geloven, ermee naar bed gaan en ermee opstaan. Dat geldt voor alle medewerkers en zeker ook voor de leiders.'
'Lead from the shop floor'
Voor Johansson vindt leiderschap vooral plaats op de werkvloer: 'Als leiders moeten we het goede voorbeeld geven. We lead from the shop floor, not from the office.' Zelf besteedt ze zoveel mogelijk van haar tijd in de winkels. 'Ik wil dicht bij de medewerkers staan. Alleen zo kan ik invloed uitoefenen. Hetzelfde verwacht ik van onze managers en teamleiders. Managers die het liefst top-down sturen, passen niet bij Ikea. Mensen ontwikkelen moet je motivatie zijn.'
Geen BMW
'Om dezelfde reden zijn we ook niet geïnteresseerd in mensen die een topinkomen najagen,' vervolgt Johansson. 'Als je het belangrijk vindt op onze kosten een BMW te rijden, nemen we afscheid. Als ik al mijn managers een BMW geef, moeten de prijzen van onze producten omhoog. Dat kan niet.' Dat past in de geest van Kamprad, die ondanks zijn miljarden altijd bekend is blijven staan als zuinig man. 'Ik kan moeilijk verwachten dat mijn personeel op de kosten let en economy class vliegt, als ik zelf in een Rolls Royce kom voorrijden,' zei hij daarover tegen MT.
Mensen aanmoedigen
'Co-workers' die uit het juiste Ikea-hout zijn gesneden, kunnen bij het woonwarenhuis rekenen op een uitgebreid aanbod van management development-programma's, volgens Johansson. 'We willen de juiste voorwaarden scheppen voor mensen om zich te ontwikkelen. Ook dat moet voornamelijk in de winkels zelf gebeuren. Onze programma's zijn zoveel mogelijk gemodelleerd rondom de dagelijkse werkzaamheden. We kijken daarbij niet alleen naar mensen die al leidinggevende posities bekleden, maar naar alle medewerkers. Onze hele structuur is erop gericht mensen aan te moedigen zelf verantwoordelijkheid te nemen en ze daarbij te ondersteunen.'
Rek is er nog niet uit
De groei die Ikea de laatste decennia heeft doorgemaakt is duizelingwekkend: van 9 winkels in 1974 naar 143 winkels in 2001 en ongeveer 340 winkels nu (inclusief alle franchises) in 41 landen. Peter Agnefjall liet afgelopen september bij zijn aantreden als nieuwe ceo weten dat de rek er ook nog lang niet uit is. De komende 7 jaar wil hij de huidige omzet van 28 miljard euro bijna verdubbelen tot 50 miljard. Vooral in China en Rusland moeten er nog heel wat winkels bijkomen.
Geen theorie nodig
Ondanks de razende expansie, lijkt Ikea erin te slagen vast te houden aan de visie van Kamprad. Het blijft een platte organisatie waarin weinig tolerantie is voor bureaucratie en hiërarchie. 'Op bedrijfsbezoeken ga ik altijd naar de kantine en praat daar met oudere vrouwen die er schoonmaken,' zei Kamprad er zelf over. 'We hebben niet veel theorieën en vergaderingen nodig om in ons bedrijf iets voor elkaar te krijgen,' vult Johansson aan. 'We doen het gewoon.'
Zonder te dwingen
Johansson geeft een voorbeeld. 'We zijn nu bezig met de uitrol van een nieuwe governance-structuur. Die houdt in dat er elke ochtend in de winkels een bespreking is waarin medewerkers persoonlijk begroet worden. Tijdens de dag zijn er korte follow-up-meetings van 15 minuten. Ik had eerst alle vestigingsmanagers bijeen kunnen roepen en met hen kunnen bespreken hoe we dit het beste kunnen implementeren. In plaats daarvan ben ik gewoon begonnen met deze structuur in een van onze winkels. Toen het daar een succes bleek te zijn, waren de andere vestigingen ook geïnteresseerd. Zonder dat ik iemand hoefde te dwingen of zaken onnodig ingewikkeld hoefde te maken, werd de nieuwe manier van werken overal ingevoerd.'
Makkelijke wiskundige formule
Johansson pakt een vel papier erbij en tekent een matrix waarmee ze haar visie op management wil verduidelijken. Maar eigenlijk is het heel eenvoudig, besluit ze halverwege het tekenen: 'Weet je, de meeste mensen willen gewoon goed werk afleveren. Betrek ze bij beslissingen, maak duidelijk dat er naar ze wordt geluisterd, geef ze verantwoordelijkheid, en dan dóén ze het ook goed. Het is de makkelijkste wiskundige formule die er is.'
Lange winters, sterke cultuur
Een selectie uit de commentaren van de HR-deskundigen:
Volgens Dick Koopman van HR-adviesbureau Yacht zijn Ikea-medewerkers 'intrinsiek gemotiveerd'. 'Ze zijn allemaal betrokken bij de organisatie. Daarbij lijkt er geen verschil tussen managers en de mensen achter de kassa. Ikea houdt strak vast aan de belofte om mooie dingen betaalbaar te maken voor grote groepen mensen, dat is een heldere missie.'
Willem Hein van Beljon + Westerterp vermoedt dat de Zweedse achtergrond daarin meespeelt: 'Zweden zijn bovendien goed in het vertellen van verhalen, misschien wel door hun lange winters. Mensen bij Ikea zijn altijd bevlogen. Ze scharen zich achter de doelstellingen van de organisatie en kunnen die goed uitleggen.' Hoogleraar HRM Paul Boselie concludeert simpelweg: 'Ikea blijft het binnen de retail significant beter doen dan concurrenten.'
-
Wil je weten hoeveel waarde we eigenlijk moeten hechten aan deze uitverkiezing? Lees dan: De uitholling van de Beste Werkgevers
