Geen producten in de winkelwagen.
Lizette Bos en Arjan Elbers van startup The Next Crowd moeten zich de afgelopen dagen zijn rotgeschrokken. Hun nepverhaal over het binnenhalen van een opdracht voor het maken van een website om bouwvakkers te werven die aan de muur van Donald Trump zouden werken, werd door vrijwel alle grote Nederlandse media geloofd (NOS) en opgepakt (Telegraaf). De publieke verontwaardiging was vervolgens groot en het regende op Twitter DDR- en nazivergelijkingen.
Sprout was door een tipgever gaan twijfelen aan het verhaal en vroeg Bos al de hele dag of het verhaal wel klopte. We hadden onze vraag tevens uitgezet bij het voor de grensbewaking verantwoordelijke Amerikaanse ministerie (Homeland Security), die in de avond per mail met een reactie kwam: er was geen sprake van een samenwerking.
We waren inmiddels op de hoogte gebracht door Bos. Terwijl uw redacteur gisteravond in een heerlijk gehorig Surinaams restaurant te Amsterdam-Osdorp aan de roti met saotosoep zat, ging de telefoon. Het was Bos, die opbiechtte dat het inderdaad een grap was geweest. Na vele bedreigingen had het bedrijf de politie erbij gehaald, vertelde ze. Oorspronkelijk hadden ze de grap, die “Arjen Lubach-achtig” had moeten worden, pas vandaag willen onthullen.
De politie kan absoluut niet lachen om de ‘grap’ van het bedrijf uit Nederweert, meldt dagblad De Limburger donderdag. “Als we dat hadden geweten hadden we op een andere manier gehandeld en ons heel wat werk kunnen besparen”, zegt een politiewoordvoerder.
Spiegel
Alhoewel Bos zei dat haar bedrijf tegen Trump was, deed zij in feite precies hetzelfde als Trump: de media tegenwerken met als doel er zelf beter van te worden. Laten we ons zelf echter allereerst de spiegel voorhouden: het is matig dat geen enkel nieuwsmedium – aanvankelijk Sprout ook niet – de moeite nam het nieuwtje van Bos bij het betreffende Amerikaanse ministerie te checken.
Echter, als op een gegeven moment meerdere prominente nieuwsmedia, zoals de NOS en het AD, over de aanbesteding hebben geschreven, ontstaat een boomerang-effect: je gaat er vanuit dat deze informatie klopt, gecheckt is door collega’s en laat het na om dit nog eens extra te checken. Een wijze les voor de journalistiek, maar ergens ook een begrijpelijke fout – we blijven mensen.
Media bedonderen
Wie de media wil bedonderen, kan ver komen. Voorbeelden genoeg: Tony’s Chocolonely’s beurshoax uit 2017, een niet-bestaande Marokkaanse publicist in 2014 en in het weekend voor 1 april nog de aanstelling van een ex-PVV’er bij het Amsterdamse Haga Lyceum. De laatstgenoemde ‘1 april-grap’ was door journalisten zelfs bij beide bronnen gecheckt, die stug volhielden dat het geen grap was – wat het uiteindelijk wél bleek te zijn. De redenen voor het bedonderen van de media zijn divers, maar het gemakkelijk vergaren van media-aandacht speelt altijd mee.
Dat is goedkoop en bovendien dom. Zowel The Next Crowd als managers Lizette Bos en Arjan Elbers staan na deze ‘stunt’ op de zwarte lijst van veel journalisten. Bovendien claimen zij samen te werken met grote bedrijven als Ahold en PostNL. Zouden die corporates nog willen samenwerken met een bedrijf dat nepnieuws rondom het thema vluchtelingen verspreidt? Het creëren van nepnieuws kwam ook Tony’s Chocolonely in 2017 op veel kritiek te staan.
The Next Crowd-directeur Arjan Elbers noemt zichzelf op Twitter
een ‘Recruitment idiot’. Waarvan akte.
Nepnieuws
Natuurlijk moeten journalisten beter hun bronnen checken, maar je gaat ook uit van een bepaalde mate van eerlijkheid bij mkb-bedrijven over hun ambities. Als journalisten je bovendien oprecht vragen of het geen grap is, móet je de waarheid spreken. Anders creëer je nepnieuws en ben je geen haar beter dan het trollenleger van Poetin.
Bedrijven die voor eigen gewin nepnieuws verspreiden, vergeten bovendien dat journalistieke organisaties doorgaans óók commerciële bedrijven zijn. Alle arbeidsuren die wij besteden aan het doorgronden van de nepnieuwsverhalen van deze organisaties hadden we ook kunnen steken in onze eigen bedrijfsvoering. Redacteuren hadden in deze tijd waardevolle verhalen kunnen maken. Genoeg – economische – thema’s om over te schrijven: het Nederlandse vestigingsklimaat rondom de Brexit, de groeiende ongelijkheid, financieringsmogelijkheden voor startups en ga maar door. Maar nee: wij hebben onze tijd verdaan aan een middelmatig Limburgs bedrijf, dat over de rug van Mexicaanse migranten reclame voor zichzelf wilde maken.
1 april, niet 3 april
En dat onder het motto van “een verlate 1 april-grap”. Nu zijn wij bij Sprout absoluut niet anti-1 april. Sterker nog, we vinden het een prachtige traditie waar we dit jaar zelf ook vol aan meededen met onze fictieve startup Wegwerpvis: ‘Iedere week een nieuwe vis, de oude kun je weggooien.’ We haalden er onder meer dagblad de Metro mee, met een lijstje met 1 april-grappen waar zij om konden lachen.
Het grote verschil met de actie van The Next Crowd is dat wij ervoor zorgden dat onze grap zo idioot was dat je al na een paar seconden doorhad dat dit niet serieus bedoeld was. We telden in totaal één persoon die er op social media intrapte, waarop we die persoon direct wezen op welke dag het was. Het was immers 1 april, en niet 3 april, zoals bij The Next Crowd. Of 26 september, zoals bij Tony’s Chocolonely in 2017.
Nieuw licht
Debacles zoals die van The Next Crowd en het Haga Lyceum doen echter een nieuw licht schijnen op het verschijnsel van de corporate 1 april-grap. In een eerdere publicatie gaven wij ondernemers nog als tip om hun 1 aprilgrap een week voor 1 april naar buiten te brengen, om zo in extra medialijstjes met ‘leuke 1 april-grappen’ te belanden. Hier komen we op terug, want het begint uit de hand te lopen als de 1 april-grap nu ook al ná 1 april gemaakt wordt en zo dus ontaardt in nepnieuwsverspreiding.
Bedrijven uit de Lage Landen, laten we daarom afspreken dat we 1 april-grappen voortaan enkel nog op de dag zelf maken. En dat we onze 1 april-grappen te allen tijde zo idioot maken dat lezers en kijkers na een paar seconden doorhebben dat het om een goedbedoelde grap gaat.
