Winkelmand

Geen producten in de winkelwagen.

‘We houden de klootzakken buiten de deur’

Mensen werken graag bij adviesbureau Pentascope. Het bedrijf werd vorig jaar uitgeroepen tot de beste werkgever van 2005. Hoe houdt directeur Engbert Breuker zijn werknemers tevreden? Door 'vrienden te zijn' met z'n medewerkers. P&O op spirituele wijze.

Directeur Engbert Breuker van adviesbureau Pentascope laat zijn horloge zien. Een goudkleurig oud dingetje, maar voor hem van onschatbare waarde. “Dit is het horloge van mijn vader. Dat kreeg hij na veertig jaar trouwe dienst bij de Agrarische Unie. Niet lang daarna moest hij als hoofd van de afdeling P&O zeventig mensen de bijstand in helpen. Hij mocht vervolgens als nummer 71 oprotten, plaats maken voor een jonger iemand met een hogere opleiding.” Breuker is ervan overtuigd dat de manier waarop zijn vader werd behandeld hem ’naar de afgrond’ heeft geholpen. “Hij overleed vrij snel daarna aan een hartstilstand.”

Wie zich afvraagt hoe het komt dat Pentascope vorig jaar is uitgeroepen is tot ’Beste Werkgever’ door het Great Place to Work Institute moet het relaas van Breuker in zijn achterhoofd houden. Dáár komt de motivatie vandaan om het anders te doen, om op een andere manier om te gaan met werknemers. Een bedrijf waar volgens Breuker geld gezien wordt als een middel om te leven en niet als een doel op zich. Waar de medewerkers ’collega’s’ of ’vrienden’ genoemd ­ alle ruimte krijgen om zich te ontwikkelen. Blijkbaar werkt dit, want naast de titel van Beste Werkgever werd Pentascope vorig jaar ook ’beste adviesbureau van Nederland’. Uit onderzoek van TNS Nipo blijkt Pentascope het meest aantal tevreden klanten te hebben. Ruim 8000 managers spraken de voorkeur uit voor het bedrijf.

Niet slecht voor een relatief jonge onderneming. Het adviesbureau startte in 1990 met het ’implementeren van veranderingen’ bij bedrijven, instellingen en gemeentes. Een nieuw computersysteem, financiële administratie, een fusie of een cultuurverandering: het werkgebied is breed. Maar het uitgangspunt is in alle gevallen hetzelfde: wie iets wil veranderen, moet ervoor zorgen anderen mee te krijgen. Of in de woorden van Pentascope: mensen maken het verschil, onafhankelijk van de strategie. En met die houding kun je werken aan een ’schitterende organisatie’, de doelstelling die Pentascope zowel voor zichzelf als voor de klanten heeft.

 

Spijkerjasje
Laten we eerlijk zijn, je moet er tegen kunnen. De manier van werken van Breuker zal door menig nuchtere Hollander als zweverig worden bestempeld. Op een personeelsbijeenkomst in Driebergen wordt uiteengezet wat de drijvende kracht is achter Pentascope. Mede-directeur Erik Mandersloot spreekt over de ’erkenning van liefde als brandstof’, ’inzicht krijgen in jezelf’, ’het geloof in het scenario van de hoop’. In de zaal zitten zo’n tweehonderd ’vrienden’ achterover leunend te luisteren. Geen snelle jongens in strakke pakken, maar mannen en ­ opvallend veel – vrouwen in spijkerbroek en warme trui of spijkerjasje. ’Jezelf zijn’, nog zo’n kreet van Mandersloot.

Jezelf mogen zijn, dat was voor consultant Aukje Hubers een belangrijke reden om ruim vier jaar geleden te solliciteren bij Pentascope. Als studente kwam ze tijdens een studiecongres een paar Pentascopers tegen. De volgende dag wist ze het: ze móest bellen om te vragen waar ze kon solliciteren. Nog voor ze was afgestudeerd, had ze een baan. De aandacht die er binnen het bedrijf is voor de mensen die er werken, is écht, zegt ze. “Er is oprechte interesse voor elkaar, ook bij leidinggevenden. Het gaat om jou als mens. En Pentascope is daarmee niet een soft bedrijf, want natuurlijk wordt je ook afgerekend op je prestaties. Het is zoals je met je vrienden of partner omgaat: niet alleen maar vrijheid-blijheid, er wordt wel degelijk iets van je verwacht.”

 

Onorthodox
Eerlijkheid is één van de punten waarin Pentascope in het ’Great Place to Work’-onderzoek opvallend afwijkt van het landelijk gemiddelde. De eigen werknemers geven Pentascope een score van rond de 80 procent. Het landelijk gemiddelde ligt op 35 procent. ’Respect’ is er nog zo één: Pentascope scoort 82 procent, waar het gemiddelde 40 procent is. Breuker heeft niet alleen bij zijn vader gezien hoe je níet met mensen om moet gaan, hij zag het ook zelf in het bedrijfsleven. Hij werkte bij ABN, Pandata en KPN. “Ik zag dingen gebeuren die mij enorm irriteerden. Een baas van een afdeling die iemand wegpest onder het mom van kantoorhumor. Managers die bezig zijn met het afschuiven van hun eigen falen op anderen.” Bij Pentascope mogen fouten gemaakt worden, zolang je er maar voor uitkomt en je niet achter anderen probeert te verschuilen. Leidinggevenden moeten durven toegeven dat ze ook niet alles weten. Pentascope is een ’knowledge based network organisation’: er is geen hiërarchie op basis van functies en mensen worden ingezet op kracht en intelligentie. Zelf verantwoordelijkheid nemen is daarbij belangrijk. Voor de meesten betekent dat vrijheid, maar het kan ook een last zijn. “Je moet zelf aangeven hoe je je wilt ontwikkelen”, zegt consultant Hubers. “In het begin heb ik me wel afgevraagd of het niet prettiger zou zijn bij een bedrijf waar je dat niet zelf hoeft uit te vinden. Nu zie ik juist de meerwaarde van die vrijheid.”

Hoe lang iemand bij Pentascope werkt, zegt niets over de plaats die hij binnen de organisatie inneemt. Ook daarin is Pentascope onorthodox. Rutger Hangelbroek zat nog geen vier maanden bij het bedrijf toen er een nieuwe teammanager gezocht werd. Hangelbroek stelde zich beschikbaar en bleek de beste kandidaat. “Veel bedrijven zullen zich niet zo flexibel opstellen”, zegt hij. “Daar had je moeten uitleggen waarom je al zo snel een andere functie wilt en had je een formele sollicitatieprocedure moeten doorlopen. Maar juist door kansen te krijgen, blijf je gemotiveerd.”
De belangrijkste voorwaarde die gesteld wordt aan mensen bij Pentascope, is dat zij zich moeten kunnen vinden in de filosofie die het bedrijf uitdraagt. Breuker zoekt alleen naar ’energiegevers’, niet naar ’energienemers’. Die laatsten zorgen alleen maar voor ’energielekken’. Nieuwe collega’s of vrienden worden aangenomen op keuzes die mensen ook nemen wanneer ze nieuwe vriendschappen sluiten. Dat het ’klikt’ en er wederzijdse aantrekkingskracht is, is het belangrijkst. Cynici worden buiten de deur gehouden. “Gelukkig is het voor ons, nu we bekender worden, ook steeds eenvoudiger om mensen aan te trekken die zich kunnen vinden in het gedachtegoed van Pentascope. In het verleden solliciteerden er mensen die ’Pentascope wel eens zakelijk zouden gaan maken’. Die redden het hier gewoon niet. We willen de klootzakken buiten de deur houden.” Pentascope is niet altijd op spirituele wijze geleid. Breuker kwam in 1995, vijf jaar na de start, bij Pentascope terecht nadat hij bij Radio Noord als diskjockey was buitengezet. Hij startte een vestiging van Pentascope in het noorden van het land en leidde dat op de manier die hem het beste leek: met zijn gevoel. Het ging daar zo goed, dat de toenmalige directie zich afvroeg hoe hij dat toch voor elkaar kreeg. De uitleg was simpel: “Het zit niet zozeer in de producten en diensten, maar in de aanpak”, zegt Breuker. In 1997 werd hij grootaandeelhouder van Pentascope en sindsdien is hij CEO: Chief Emotions Officer.

 

Genoeg is genoeg
Emoties voeren dan ook de boventoon bij Pentascope. Natuurlijk wel met het nodige zakelijk instinct, want er moet wel geld binnenkomen. Pentascope verkoopt wat het zelf propageert. “Aandacht geven en mensen de mogelijkheid geven zich te ontwikkelen, dat telt het meest. Belonen met geld is belangrijk, maar zeker niet het belangrijkst”, zegt Breuker. Zelf neemt hij genoegen met zo’n 4.500 euro netto in de maand. Meer heeft hij ook niet nodig, zegt hij. Genoeg is genoeg. Datzelfde principe geldt ook voor Pentascope. “We hanteren een maximum van vijftien procent rendement. Als we daarboven komen, wat misschien volgend jaar gebeurt, dan wil ik dat we het geld teruggeven aan onze stakeholders, onze klanten en collega’s. Dan hebben we gewoon de verkeerde tarieven berekend. Een rendement van 15 procent is meer dan genoeg, je moet je grenzen kennen.”’The world is a great place to live and work’. Bij de bijeenkomst in Driebergen wordt nog eens haarfijn uitgelegd waar Pentascope voor staat. Voor zingeving, betekenisvol werk en duurzaamheid. Een bedrijf dat winstgevend is én daadwerkelijk een bijdrage levert aan een betere wereld: Breuker wil laten zien dat het mogelijk is. “Ik wil echt geen geloofsbeweging op gang brengen, maar wel het goede in mensen naar boven halen.” Er wordt een prijs uitgereikt aan een kleine stichting die geld inzamelt voor onderzoek naar een bepaalde vorm van kinderkanker. Op een katheder staat een onderscheiding die Pentascope onlangs kreeg van 3FM als bedrijf dat het meeste geld inzamelde voor de ’Serious Request’-actie voor Congo. Dat de werknemers van Pentascope af en toe weer even wordt voorgeschoteld waar het allemaal om gaat, is belangrijk. De meesten zitten doorgaans vooral bij opdrachtgevers en zien andere Pentascopers alleen tijdens dit soort bijeenkomsten. Maar wie in de buurt van één van de vijf regiokantoren zit, kan altijd even binnenvallen. Om bij te komen in de meditatieruimte of even te kletsen met collega’s in de loungeruimte of huiskamer. Sommige collega’s maken samen muziek in de Pentascope-band of spelen in het cabaretgroepje. Maar niets hoeft.

 

Helper of leider
Het credo ’jezelf zijn’ wordt bij Pentascope eveneens gehanteerd bij het aannemen van nieuwe mensen. Niemand solliciteert naar een specifieke functie. Pas in de sollicitatieprocedure wordt duidelijk wat de krachten en passies van de sollicitant zijn en wordt bekeken op welke plek deze zich het meest thuis zal voelen. Breuker wil geen mogelijkheden uitsluiten. “Je weet nooit waarmee een sollicitant komt tijdens een gesprek.” Of een sollicitant mee kan gaan in de filosofie van Pentascope, wordt soms pas duidelijk tijdens de introductiebijeenkomst, waar Breuker vertelt over de geschiedenis, strategie, visie en werkwijze van Pentascope. “Soms zie ik daar mensen van wie ik meteen al weet dat ze het bij ons niet gaan redden. En soms vergis ik mij daar dan ook wel in.”
Pentascope werkt met het beloningssysteem dat is ontwikkeld op basis van ’persoonsrollen’. Iemand is een helper, basiskracht, allround medewerker, vakspecialist, professional, generalist, leider of strateeg. Bij Pentascope bekleedt je geen functie, maar bén je een helper of leider of strateeg. Wie wil en kan, krijgt de mogelijkheid om in een andere rol te groeien. Iedere werknemer heeft een persoonlijk opleidingsbudget en is verantwoordelijk voor zijn eigen ontwikkeling. Carrière maken, dat doen ze bij Pentascope niet. “Carrière is maar een raar woord”, vindt Breuker. “Je ontwikkelt je en volgt gewoon je groeipad. Dat is iets heel anders.” Beloning is er niet alleen voor mensen die van de ene in de andere rol groeien. Wie altijd een helper blijft, maar zich daarin wel ontwikkelt, krijgt net zo goed een salarisverhoging. Die relatieve structuurloosheid van Pentascope is iets waar veel mensen aan moeten wennen. “Je moet er tegen kunnen, het is niet voor iedereen geschikt”, zegt Rutger Hangelbroek. “Veel verantwoordelijkheid ligt bij jezelf, het is een leerschool, waar vrijheid en verantwoordelijkheid onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden.”

Mensen worden ingezet op hun talent en passie. Managers mogen processen managen, maar er zijn leiders nodig om mensen te motiveren. Het geven van echte aandacht en de mogelijkheid tot ontwikkeling weegt bij werknemers veel zwaarder dan een geldelijke beloning. En wat krijg je dan? Een bedrijf waar de werknemers trots op zijn. Pentascope scoorde in het Great Place to Work-onderzoek op ’trots’ maar liefst 90 procent. Breuker streeft naar 100 procent. “Pentascopers zijn te bescheiden. Als ik hoor wat ze allemaal doen, dan ben ik retetrots.”

 

WAT ZEGT DE EXPERT?

 

Joep Bolweg
Directeur adviesbureau Berenschot HRM

 

“Je moet heel goed voor ogen houden wat voor soort bedrijf Pentascope is: er werken hoog opgeleide mensen, er is weinig routinematig werk, ze zitten veel bij de klant. De mensen die er werken, komen zeer incidenteel bij elkaar. Dan kan de manier waarop Pentascope met zijn medewerkers omgaat, blijkbaar werken. Op die momenten dát ze bij elkaar zijn, mag het gezellig zijn en weet Engbert Breuker zijn mensen te motiveren. Dán kunnen medewerkers zich met Pentascope identificeren. Maar in een andere setting zou een dergelijke werkwijze het niet lang volhouden. Wanneer je iedere dag met dezelfde mensen op hetzelfde kantoor zit, krijg je meer behoefte aan evenwicht en stabiliteit. Dan moet er balans zijn tussen continuïteit enerzijds en dynamiek anderzijds. Ook bij Pentascope zal de succesformule die ze nu hebben op een moment uitgewerkt zijn. Wanneer je voldoende jonge academische instroom hebt, voelt het als een verlenging van de studententijd. Wanneer werknemers ouder worden en zich settelen, wordt het allemaal misschien wat minder emotioneel en heftig. Wat mij betreft hoef je toch niet al je emoties in je werk kwijt te kunnen.”

 

PENTASCOPE

Start:  1990

Vestigingen in: Amersfoort, Amsterdam, Den Haag, Eindhoven, Groningen

Medewerkers: 220

Jaaromzet: 25 miljoen euro

Jaarlijkse groei: ± 10 procent

Heeft klanten als: KPN Nederland, gemeente Amsterdam, Mercedes Benz, ministerie van justitie.

 

Volgens Amerikaans onderzoek levert de Pentascope-manier het volgende op:

-Toename omzet van $ 27.044 per medewerker

-Toename marktwaarde van $ 18.641 per medewerker

-Daling van verloop met 7 procent

Wekelijks de nieuwsbrief van Management & Leiderschap ontvangen?



Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

-Stijging van de aandeelhouderswaarde van $ 41.000 per medewerker