Geen producten in je winkelwagen.
Machtswellust is geen ziekte waaraan alleen dictators lijden. Het speelt in elke relatie. Zaak is het vooral macht te leren herkennen.
Hoe laakbaar is het om macht te willen? Macht is immers een soort van vies woord: het riekt naar Musolini en Mordor. Het heeft geen plaats op onze open, democratische werkvloeren waar alles in overleg gebeurt. Toch?
Uitvoerende
De baas noemt zichzelf niet snel ‘de baas’, hij noemt zichzelf liever ‘executive’, letterlijk uitvoerende. Of ze zegt dat ze iets ‘aanstuurt’. Toch is het poppenkast, want volgens psychologen heeft ieder mens een bepaalde behoefte om te domineren – machtswil – in zich (al is het niet in gelijke mate).
Niet schamen
Wordt het eigenlijk niet eens tijd om ermee op te houden ons ervoor te schamen dat we machtsbehoefte voelen? Want macht maakt je slimmer, ambitieuzer, agressiever en geconcentreerder. Het vergroot je zelfvertrouwen en kans om sociale confrontaties te winnen, waarmee die eigenschappen weer worden versterkt. Machtsgevoel verbetert het abstract denken en maakt optimistisch. Zelfs alleen al het feit dat iemand zich machtig in plaats van machteloos voelt, vergroot zijn kans bij sollicitaties, zo is uit onderzoek gebleken.
Te veel risico's
Macht heeft ook negatieve kanten – het maakt mensen egoïstischer en doet ze soms te veel risico’s nemen. Maar macht is overal om ons heen en het heeft weinig zin om ervoor weg te lopen. Het zit nu eenmaal in het beestje, zoals ze zeggen: je kunt de manager uit de natuur halen, maar je kunt de natuur niet uit de manager halen. Daarom hieronder hoe je macht om je heen herkent, en wat het met je doet.
#1. Herken de machtsverhoudingen in je baas
De meeste topmensen zeggen dat ze macht onbelangrijk vinden, ontdekte consultant Ber Damen van Berenschot, die 70 directieleden van Nederlandse bedrijven over hun motieven interviewde. Maar Damen deed nog iets anders. Hij analyseerde de interviews en zocht naar uitspraken die een machtsdrijfveer verraden, zoals ‘het moet afgelopen zijn, ik zorg dat er een punt achter wordt gezet!’ Wat bleek: de directeuren werden veel sterker door machtshonger voortgedreven dan ze zeiden.
Dominant
Machtsverhoudingen zijn overal om ons heen op de werkvloer, en als ze érgens zichtbaar zijn, is het aan de baas. Zijn gedrag tijdens vergaderingen kun je gerust… dominant noemen. Uit studies blijkt dat hij meestal als eerste het woord neemt, anderen veel vaker onderbreekt dan dat hij zelf wordt onderbroken en zich doorgaans, in een breed gebaar, tot de vergadering als geheel richt. Zijn ondergeschikten, daarentegen, richten zich meestal tot hem.
Topbaas rotbaas
Bovendien luisteren bazen vaak slecht. In zijn boek Topbaas rotbaas beschrijft Robert Sutton een experiment dat een consultant deed tijdens een opdracht voor General Motors. Hij liet 15 groepen van 10 personen een spel van de Nasa spelen, waarbij de groep een missie moest volbrengen door objecten in de juiste volgorde te plaatsen. Voordat de groep aan de gang ging, verklapte de consultant de juiste oplossing stiekem aan persoon met de laagste rang. Na afloop bleek geen enkele groep tot de juiste volgorde te zijn gekomen. Toen de consultant het groepslid waar hij de oplossing aan had verklapt liet opstaan, kregen de managers een rood hoofd…
Wie is de baas?
We zijn goed in het herkennen van machtsverhoudingen – al is het vaak onbewust. Doorgaans is het een kwestie van seconden voordat je eruit pikt wie ergens de baas is. De dominante persoon staat rechtop met de borst naar voren en het gezicht naar de luisteraar. Ze kijkt tegen wie ze praat aan, en raakt mensen relatief vaak aan. Eén blik op het gezicht kan al genoeg informatie geven. Als mensen foto’s te zien krijgen van (hen onbekende) mensen, dan halen ze de bazen er meteen uit.
Roemeense verkiezingen
Bij Amerikaans onderzoek kregen proefpersonen een televisiedebat van de presidentskandidaten voor de Roemeense verkiezingen te zien. De kandidaten (allemaal mannen) waren zelfs in Roemenië tamelijk onbekend, en de proefpersonen verstonden geen woord Roemeens. Toch konden ze accuraat inschatten wie de meeste stemmen zou krijgen.
Luide en lage stem
Je kunt ook je ogen dicht doen en je oren openen om te weten wie de baas is. Dominante mensen spreken met relatief luide en lage stem. En ze willen nogal eens uit de bocht vliegen met hun verbaal gedrag. Als iemand zijn stem verheft, is dat in de regel de baas versus de ondergeschikte, en niet andersom. 60 procent van de beledigingen in bedrijven gaat ‘topdown’.
#2. Herken de machtsverhoudingen in je ondergeschikten
Het duurt ook maar luttele seconden voordat we hebben gezien dat iemand in een ondergeschikte positie verkeert. Ondergeschikten hebben vaker een gebogen lichaamshouding, praten zacht en geven meer instemmende knikjes. Iemand die strak rechtop zit en weinig ruimte inneemt, communiceert daarmee angst en een lagere status. Ondergeschikten praten minder dan dominante personen en ze onderbreken minder vaak iemand die aan het woord is.
Biologische effecten
Interessant is het gevolg van dat gedrag, namelijk dat het de ondergeschikte positie nog ondergeschikter maakt. De ingetogen lichaamshouding van iemand met een lage rang kan zijn aangeleerd, maar heeft onbewust biologische effecten. Tijdens studies werd proefpersonen gevraagd een dominante (rechtop, veel ruimte innemend) of ondergeschikte (in elkaar gedoken) pose aan te nemen. Alleen al die houding blijkt invloed te hebben op de aanwezigheid van bepaalde hormonen in het bloed. Een effect dat binnen 2 minuten plaatsvindt!
Chemisch ongeschikt
Jezelf kleiner maken verlaagt het niveau van je testosteron met 10 procent en vergroot dat van stresshormoon cortisol met 15 procent. Testosteron is het geslachtshormoon dat mensen voorbereidt op confrontaties: het vergroot het zelfvertrouwen en maakt dat risico’s kleiner lijken. De junior-medewerker die stilletjes in het hoekje zit, met zijn benen over elkaar geslagen, zorgt daarmee dat hij chemisch ongeschikt is om zijn collega’s weerwoord te bieden.
Oogbewegingen
Wil je de macht zien op de werkvloer? Kijk bijvoorbeeld ook naar de oogbewegingen. Volgelingen kijken vaak naar hun leiders; leiders kijken veel minder vaak terug. Onderzoekers van bavianentroepen noteerden dat de groepsleden elke 20 tot 30 seconden naar het alfamannetje keken. Psychologe Susan Fiske schreef: ‘Aandacht gaat omhoog in de hiërarchie. Secretaresses weten veel meer over hun bazen dan andersom.’ Dat is ook logisch, aldus Fiske, want ondergeschikten zijn doorgaans afhankelijker van hun bazen dan omgekeerd.
Gedienstigheid
Een andere manier om ondergeschiktheid te herkennen, is door te letten op de glimlach. Een glimlach duidt op gedienstigheid en onderdanigheid. Ondergeschikten glimlachen, leidinggevenden niet. Bij een onderzoek in 11 verschillende culturen kregen de proefpersonen fotoparen te zien van acteurs die op de ene foto glimlachten en op de andere neutraal keken. In alle culturen werden de neutrale gezichten beoordeeld als dominanter. De glimlach is het universele eerbiedsignaal.
#3. Herken de macht in jezelf
Net als die directeuren uit het onderzoek van Ber Damen zeggen de meeste mensen niet snel van zichzelf dat ze machtsgedreven zijn. Niet goed voor je zelfbeeld… De feiten spreken die mensen tegen. Bij groepsgewijs levende dieren is ruimschoots vastgesteld dat een substantieel deel van hun tijd en energie opgaat met het winnen, herbevestigen en verdedigen van hun positie in de pikorde. Hoe succesvol ze zijn, valt onmiddellijk af te lezen aan hun hormoonspiegel, met een toe- of afname van testosteron en cortisol. Ook bij mensen zijn dergelijke metingen gedaan.
Limbisch systeem
Hoe belangrijk de dominantiekwestie voor ons is, is ook af te zien aan de prominante positie van de hersenfuncties die zich ermee bezighouden (in het krachtige limbisch systeem). Dat wil niet zeggen dat die drijfveer bij iedereen even sterk is. Wetenschappers gaan er vanuit dat er verschillen bestaan in de machtshonger. Eigenlijk vindt iedereen het leuker om het potje schaak te winnen dan te verliezen. Maar bij sommige mensen doet verliezen veel meer pijn dan bij anderen.
Need for power
Om erachter te komen hoe sterk iemand naar macht verlangt, kun je haar taalgebruik onderzoeken. Als mensen frequent vertellen of schrijven over bijvoorbeeld indrukwekkende prestaties die ze hebben geleverd, een advies dat ze iemand ongevraagd hebben gegeven of het feit dat ze iemand hebben beïnvloed, of als ze zich vaak zorgen maken over de aantasting van hun persoonlijke reputatie, hebben ze een grote ‘need for power’.
Ook stress
Het niveau van je machtsbehoefte heeft gevolgen voor je functioneren. De Amerikaanse onderzoekster Michelle Wirth liet allerlei proefpersonen spelletjes spelen, maar manipuleerde die spelletjes zodat ze zelf kon bepalen wanneer mensen wonnen of verloren. Mensen met een grote machtsbehoefte kregen extra testosteron in hun bloed als ze wonnen, en cortisol als ze verloren – geheel naar verwachting van de onderzoekers. Bij mensen met een lage machtsbehoefte gebeurde iets anders: als ze te horen kregen dat ze hadden gewonnen, leverde dat cortisol in hun bloed op. Misschien waren ze wel blij dat ze hadden gewonnen, maar ze ondervonden ook stress.
Killer instinct
In de sport is het eveneens te zien: sommige mensen hebben een ‘killer instinct’ en willen zelfs het meest onschuldige spelletje tot elke prijs winnen. Andere mensen lijken te bevriezen als ze op het punt staan iemand te verslaan. Het lijkt verstandig om de laatste categorie, mensen met een lage machtsbehoefte, geen onderhandelingsleider te maken.
De auteur, Peter van Lonkhuyzen, was jarenlang medewerker van Management Team. Ook is hij auteur van het boek Taboe: Macht, waarom chefs in dictators en ondergeschikten in zombies veranderen
Foto via Flickr.com
Lees ook:
Dit verhaal komt uit de huidige printeditie van Management Team, die als thema 'Macht' heeft. Ben je nog geen abonnee? Vraag de huidige editie dan aan als gratis proefnummer.
