Winkelmand

Geen producten in de winkelwagen.

Roddelen op de werkvloer

Reken er maar op dat u regelmatig over de tong gaat. Managers zijn nou eenmaal een geliefd roddelobject. Of u dat erg moet vinden? Nee hoor. Een beetje roddel hoort erbij en komt de sfeer op de werkvloer eigenlijk alleen maar ten goede.


"Pssst, heb je het al gehoord? Marieke reed na het bedrijfsfeestje mee met Louis. Ja, echt waar. En op de borrel waren ze ook al niet bij elkaar weg te slaan. Volgens mij hebben ze wat. Wat denk jij?"
Smeuïge roddels gaan meestal als een lopend vuurtje door het bedrijf. Geen wonder, tussen het wegwerken van saaie rapporten en het bijwonen van eindeloze vergaderingen zijn zulke nieuwtjes een welkome afwisseling. Praten over derden is slecht, hebben we geleerd, maar dat betekent dus niet dat we het niet doen. We genieten ervan, ook al weten we dat het eigenlijk niet netjes is. Volgens een Amerikaans onderzoek besteden we maar liefst één vijfde tot tweederde deel van onze dagelijkse conversaties aan praten over anderen die er op dat moment niet bij zijn. Vooral op het werk wordt flink wat afgekletst over derden.

Is het iets waar we ons zorgen over zouden moeten maken? Nee, vinden organisatiepsychologe Bianca Beersma en sociaal psycholoog Gerben van Kleef. "Roddelen hoort bij werken in een groep, meestal is het een manier om informatie uit te wisselen waardoor er meer cohesie op de werkvloer ontstaat. Het overgrote deel van de roddels op het werk is heel onschuldig. Vaak niet meer dan een vorm van ontspanning. De roddelaars zelf zeggen ook het vooral voor de gezelligheid te doen en niet om iemand negatief af te schilderen." 

Roddelen versterkt de banden

Als je toch een kletspraatje wilt maken, wat is er dan leuker dan praten over iemand die je allebei kent, iemand anders op het werk dus. En roddel is wel degelijk ergens goed voor. Het versterkt de onderlinge band en is een goede remedie tegen stress. Frustraties van je af te praten of moeizame werkrelaties bespreken met collega’s lucht op. Als het even meezit, komt u erachter dat u niet de enige bent die problemen heeft met die lastige klant.

Juist omdat bij roddelen de nadruk zo vaak op het negatieve aspect ligt, wilden Beersma en Van Kleef het fenomeen onderzoeken: "Als er zo veel en zo dagelijks over anderen wordt gesproken en iedereen eraan meedoet, dan moet het bijna wel een functie hebben." Ze vonden verschillende redenen om te roddelen. De belangrijkste bleken te zijn: om informatie te verspreiden en in te winnen, een mening te creëren en te valideren. Het begint meestal met iets dat opvalt: een collega die structureel een uur later binnenkomt dan de rest bijvoorbeeld. Voordat je daar een mening ventileert, is het raadzaam om eerst te polsen hoe anderen daar over denken. Vinden ze dat ook raar? Is er misschien een expliciete reden voor dat collega X altijd te laat komt?

Roddelen geeft handvatten

Door informatie te verzamelen bij collega’s kom je er achter wat de norm is en hoe anderen er tegenover staan zodat je beter een mening kunt vormen die past bij de rest. Maar niet alleen dat, het werkt ook als waarschuwing. Wordt collega X in de wandelgangen zwaar veroordeeld dan zult u het wel uit uw hoofd laten om vaak te laat te komen. Zo houden roddels de groep bij elkaar. Via het informele circuit worden ongeschreven regels en normen en waarden van de bedrijfscultuur duidelijk gemaakt, wat de samenwerking binnen de groep ten goede komt. Het geeft nieuwkomers handvatten. Rotte appels die buiten de boot dreigen te vallen worden op informele wijze gewaarschuwd zodat ze de kans hebben hun gedrag te corrigeren.

Een Amerikaans experiment heeft zelfs uitgewezen dat zulke waarschuwende roddels door een groot deel van de groep worden toegejuicht. Eigen schuld dat er over het gedrag van collega X gesproken wordt in de wandelgangen. Moet hij zich maar aan de regels houden en op tijd op het werk zijn. Net als de anderen. 

Strategisch roddelen

Mooi natuurlijk, roddel als bindmiddel. Maar achterklap en lasterpraat kan mensen ook behoorlijk schaden. Wat als iemand een collega helemaal zwart maakt om er zelf beter van te worden? Bewust praatjes of zelfs leugens verspreidt om iemand kapot te maken. Onderzoekster Beersma: "Zulke strategische roddels zijn juist weer heel slecht voor de groep. Dergelijke lasterpraat bestaat inderdaad, dat willen we ook niet ontkennen, toch komt het relatief weinig voor. Maar als het gebeurt, blijft het lang hangen omdat het zo veel impact heeft."

En, hebben de onderzoekers ondervonden, als anderen het gevoel hebben dat een roddelaar puur informatie verspreidt om iemand kapot te maken, wordt dat door anderen gezien als asociaal en onsympathiek. Iemand moet dus wel heel gehaaid zijn en zorgen dat hij of zij niet door de mand valt om ermee weg te komen. Uiteindelijk stuitten de onderzoekers vaker op positieve roddels, mensen die lovend over derden praten, dan op de manipulerende roddels.

De baas mag niet roddelen

Reken er maar op dat ook u als manager veel en graag over de tong gaat. Hoge bomen vangen nou eenmaal wind. En een smeuïg detail over de baas heeft impact, alleen al omdat iedereen binnen het bedrijf weet over wie het gaat. Maar ook de ongelijke structuur speelt een rol, de machtspositie die een chef heeft ten opzichte van de werknemers. En de band tussen manager en werknemer die vaak veel zwakker is dan de band tussen werknemers onderling. Zelf horen managers daarentegen niet te roddelen. Een baas die kletst over een medewerker werkt als gif op de geloofswaarneming en vertrouwensrelatie. Van hem of haar wordt juist oprechtheid verwacht.
 
Dat zal nog niet altijd meevallen, want vooral hoger opgeleiden roddelen wat af blijkt uit een onderzoek uit 2004 uitgevoerd door TNS Nipo. Meer dan alle andere groepen praten hbo’ers en academici graag over anderen en vertellen de nieuwtjes veelvuldig door. Opvallend, juist omdat uit hetzelfde onderzoek bleek dat zij roddelen het meest veroordelen. 

Hoger opgeleiden roddelen meer

Toch verbaast het hoge roddelgehalte van de hbo’ers en academici socioloog Rafael Wittek niet. "Hoger opgeleiden hebben een groter netwerk waardoor ze meer mensen kennen en de nieuwtjes die ze horen onder een groter publiek kunnen verspreiden. Ze hebben een uitgebreide studie genoten, zijn vaak lid geweest van een studentenvereniging, hebben veel verschillende baantjes gehad. Ook zijn ze mobieler, ze reizen meer en hebben soms in het buitenland gestudeerd of gewerkt. Dat draagt allemaal bij aan contacten in een uitgebreid en divers netwerk en de mogelijkheid veel verschillende bondgenootschappen te sluiten."

"Vooral in een sociaal netwerk met kliekjes wordt veel geroddeld," stelt Wittek, die promoveerde aan de universiteit van Groningen op zijn onderzoek naar informele controlemaatregelen. Ook hij ziet roddel als belangrijk bindmiddel om een groep bijeen te houden. Tenzij er een sterk ‘wij tegen zij’-gevoel ontstaat, dan werken de praatjes op de werkvloer juist contraproductief. Dat is het geval bij kliekjesvorming, een groep mensen die het prima met elkaar kan vinden, die er dezelfde ideeën, meningen en normen op nahoudt. Gezamenlijk zijn ze tegen de ‘vijand’.

Wekelijks de nieuwsbrief van Management & Leiderschap ontvangen?



Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

Teveel roddelen verlaagt de productiviteit

Bij zulke hechte informele netwerken krijg je al snel een sterke ingroup-metaliteit: wij zijn beter dan de anderen. Met elkaar zijn ze het erover eens dat de ander er niet bij hoort. De relatie tussen de bondgenoten wordt steeds sterker, terwijl de kloof met de outsiders groter wordt. Dat gaat ten koste van samenwerking met verschillende afdelingen en mensen buiten de groep.

Bij organisaties die het juist moeten hebben van samenwerking betekent dat een flinke daling van de productiviteit merkte Wittek. Zo zag hij dat bij een woningcorporatie de productiviteit door de sterke roddelcultuur verlaagd werd tot rond de tien procent. Logisch, vindt Wittek, als je weet dat mensen veel roddelen, ben je daar voorzichtig mee. Bij alles wat je zegt ben je je er bewust van dat het doorverteld kan worden. Dat zul je dus zo veel mogelijk vermijden.

Voorkom roddels met openheid

Een organisatie zal die kliekjesvorming dus zo veel mogelijk moeten zien te voorkomen. Het toverwoord daarbij is openheid. Wittek: "Er wordt vooral geroddeld over negatieve informatie en bij schaarste aan informatie. Door informatie achter te houden, stimuleer je roddel en speculaties. Open zijn dus, vooral in fouten, tekortkomingen en pijnlijke beslissingen. Kijk, de leuke beslissingen communiceren, is geen kunst. Bovendien is goed nieuws een minder interessant gespreksonderwerp. Juist die pijnlijke beslissingen naar buiten brengen, dat verlaagt de kans op negatieve roddels. Zodra informatie eenmaal gemeengoed is, wordt er geen belang meer gehecht aan negatieve waardes."
 
Accountmanager Maarten van Pemmel herinnert zich nog goed hoe het roddelcircuit overuren draaide nadat uitkwam dat hij een relatie met een van zijn directe medewerkers had. Zo’n affaire is nou eenmaal stof voor roddel, dat realiseerde Van Pemmel zich ook wel. In een vergadering met zijn afdeling hebben hij en zijn kersverse vriendin toegegeven dat de geruchten kloppen, zodat er niet langer over gespeculeerd hoefde te worden. Van Pemmel merkte dat zijn openheid over de affaire de sfeer op de werkvloer goed heeft gedaan. "Iedereen kon ervan denken wat hij wilde, maar het geheimzinnige karakter was ervan af en dat het maakte het meteen al minder spannend om over te praten."

Vrouwen zijn grotere roddelkonten

Ook de houding van de luisteraar is van groot belang, hij of zij kan de verteller van een vette roddel stimuleren om verder te gaan of juist indammen. Als de ander weinig interesse toont, stopt de verteller vanzelf wel. Zo kun je een cultuur naar je hand zetten. En hoe zit het met vrouwen? Stop een groep vrouwen bij elkaar en je krijgt een kippenhok waar roddels weelderig tieren, is het clichébeeld. Roddelen vrouwen inderdaad meer? Uit het onderzoek van Wittek blijkt dat vrouwen inderdaad vaker over derden praten en dus grotere roddelkonten zijn.
 
Maar dat betekent niet dat in een organisatie met veel vrouwelijke werknemers per definitie de samenwerking vaker wordt belemmerd, benadrukt de socioloog. Vrouwen zijn op alle vlakken socialer, ze gaan ook vaker een rechtstreeks gesprek aan met iemand, stappen recht op de man af naar de baas of gooien hun probleem in de groep. Dat werkt juist heel goed. Ze bemoeien zich dus meer met het oplossen van een conflict op allerlei manieren. Blijkbaar hebben vrouwen een sterkere neiging dan mannen om sociale contacten te gebruiken en wordt de strategie ingezet die op dat moment het beste uitkomt of het meest doeltreffend is. De ene keer is dat via roddel de andere keer door recht op de persoon af te stappen. Daarom maakt het uiteindelijk voor de samenwerking op de werkvloer niet veel uit of er vooral vrouwen of mannen werken, concludeert Wittek.

Voordelen van roddelen

1 Bonding: roddel versterkt de onderlinge band en zorgt zo voor meer cohesie op de werkvloer.
2 Informatie: uitwisselen Informatie via het roddelcircuit verspreidt zich snel.
3 Informele aanduider van de bedrijfscultuur: door hoe er over anderen wordt gepraat is snel duidelijk wat wel en wat niet getolereerd wordt.
4 Stressverlagend: problemen van je afpraten en herkenning zoeken bij een ander.
5 Ontspanning en gezelligheid: roddelen verhoogt het werkplezier.

Gevaren van roddelen

1 Kliekjesvorming: een sterk wij-tegen-zij gevoel, wat de groep verdeelt in verschillende kampen of personen buitensluit.
2 Belemmering van samenwerking: in een sterke roddelcultuur is men meer op z’n hoede.
3 Manipulatie: roddel wordt ingezet om macht te verwerven.
4 Mobbing: lasterpraat kan iemand zwaar schaden en kan zelfs uitmonden in pesten.
 
Bron: TNS NIPO (2004) in opdracht van roddelblad Story.
 

Lees ook: