Winkelmand

Geen producten in de winkelwagen.

Liever Linux

Unilever, Shell en zelfs het KNMI maken er inmiddels gebruik van. Linux, het gratis besturingssysteem is bezig aan een snelle opmars, ook onder gerenommeerde bedrijven. Hoe een bende anonieme softwarefreaks de computerwereld op zijn kop zet.

Ogenschijnlijk leven Rick van Rein, informaticus te Enschede, en Colin Hope-Murray, de chief technology officer van Unilever, in volledig gescheiden werelden. Hope-Murray heeft de vele duizenden computers van de Unilever Groep in tachtig landen onder zijn hoede. Van Rein is pas gepromoveerd en heeft in zijn woonplaats een eenmansbedrijfje opgezet. Toch hebben ze iets gemeen: beiden zijn ze betrokken bij het wel en wee van Linux, het gratis besturingssysteem met een pinguïn als logo, dat zich als een inktvlek door de computerwereld verspreidt. Dit geesteskind van de Finse programmeur Linus Torvalds is bezig de computersector voorgoed te veranderen. Lange tijd leek Linux een speeltje voor techneuten, niet meer dan een anarchistische beweging onder informaticastudenten en hobbyisten. Inmiddels is het uitgegroeid tot een volwassen softwarepakket, een volwaardige concurrent van de besturingssystemen van Microsoft en Sun. Met één groot verschil: Linux is gratis van internet af te halen.

Vooral op bedrijfsservers (en in mindere mate op pc's en andere systemen) is Linux aan een indrukwekkende opmars bezig. Volgens een studie van Goldman, Sachs & Co. gebruikt inmiddels 39 procent van de grote bedrijven Linux. Hoe de marktpositie van Linux de afgelopen jaren aan kracht heeft gewonnen, is goed te zien bij Unilever. Bij de Brits-Nederlandse multinational moet het systeem uitgroeien tot de ruggengraat van de automatisering. De IT-architectuur van Unilever wordt met Linux gestandaar-diseerd. Voordeel: de wildgroei aan software in het uitgebreide computerpark kan worden tegengegaan “Het is nog allemaal in een testfase,” benadrukt een woordvoerder van het concern. Toch wordt er al naar de toekomst gekeken: als Linux zich voorspoedig blijft ontwikkelen, zullen zelfs de duizenden bureaucomputers misschien op het systeem overstappen. Microsoft, nu nog Unilever's leverancier van de pc-software, zou daarmee een van zijn grootste klanten verliezen.

Historische datum
25 augustus 1991 is inmiddels een historische datum in de geschiedenis van internet. Op die dag zette de piepjonge Linus Torvalds een ruwe versie van zijn besturingssysteem op internet. De bedoeling was om het systeem zowel compact als flexibel te maken, zodat het voor veel verschillende doeleinden te gebruiken zou zijn. Tevens nodigde hij iedereen uit zijn commentaar kenbaar te maken. Binnen enkele weken kwam een gestage stroom op gang van op- en aanmerkingen, bemoedigende woorden en verbeteringen. In de daaropvolgende twaalf jaar heeft een leger van naar schatting veertig- tot vijftigduizend programmeurs zijn steentje aan Linux bijgedragen.

Een van die programmeurs is Rick van Rein uit Enschede. De splinternieuwe computer die hij enkele jaren geleden kocht, vertoonde kuren. Van Rein ontdekte dat er een fout zat in de geheugenchip. “Ik had geen zin om met de computer terug te gaan naar de fabriek. Toen ben ik gaan nadenken: hoe zit het systeem in elkaar? Waar zit die fout en hoe zou je die kunnen omzeilen?” Hij schreef een klein op Linux gebaseerd programma waardoor de computer rekening kon houden met dat soort fouten. Waar andere computersystemen met een kapotte ram-chip vastlopen, zal een Linux-computer met Van Reins software gewoon blijven doorwerken. Vanuit zijn zolderkamer in Enschede zette hij de software op internet, waarna het door talloze gebruikers uit de hele wereld is gekopieerd.

Met vrijwilligers als Van Rein in de hoofdrol is de Linux-gemeenschap langzaam uitgegroeid tot een ongeregelde strijdmacht, zonder bestuurscentrum en hiërarchie. Iedereen mag commentaar op elkaars werk leveren. Hobbyisten, idealisten, researchers en medewerkers van computerbedrijven die inmiddels Linux-producten verkopen (zoals IBM en HP); allemaal kunnen ze deelnemen aan de discussies, met als doel de constante verbetering van de software.
Windows van Microsoft en Linux strijden om de hegemonie op de markt voor serversoftware. Terwijl Microsoft het meest winstgevende be-drijf ter wereld is, snoept Linux zonder winstoogmerk marktaandeel af. In drie jaar tijd is het aandeel van Linux van praktisch nul gegroeid tot 13,7 procent, en volgens marktonderzoekbureau IDC zal het in 2006 ruim een kwart zijn. Tegelijk begint het aandeel van Microsoft in deze miljardenmarkt, dat de afgelopen jaren gestegen is tot bijna 60 procent, met ingang van dit jaar volgens IDC langzaam in te zakken.

Doorbraak
Aanvankelijk keek het bedrijfsleven de kat uit de boom bij de onstuimige ontwikkeling van Linux. De anarchistische cultuur in de ontwikkelaarsgemeenschap was bepaald geen goede reclame. In de afgelopen maanden heeft er echter een doorbraak plaatsgevonden, onder meer doordat grote computerbedrijven zoals IBM, Intel, HP, Oracle en Dell hun gewicht in de strijd hebben gegooid. De IT-producenten komen met gespecialiseerde Linux-producten (chips, servers, software) waarmee het vertrouwen van zakelijke gebruikers wordt geschraagd. Een van de gebruikers die de ontwikkelingen op de voet volgen is het KNMI in de Bilt. De reden is eenvoudig, aldus hoofd automatisering Mart de Ras: “De kosten. Het is natuurlijk een enorm voordeel dat de maandelijkse licentiekosten af te dragen aan een softwareleverancier komen te vervallen. De ervaringen zijn tot nu toe uitstekend. In eerste instantie maakte alleen onze onderzoeksafdeling gebruik van Linux, inmiddels wordt het weerbericht er ook mee gemaakt.”

Voor de ondernemingen die overgaan op Linux, blijven er wel enkele lastige vragen over, die hun IT-afdelingen niet uit het oog mogen verliezen. Hoe zit het met service en support? Werkt het systeem met de bestaande software samen? Hoe staat het met betrouwbaarheid en veiligheid, op welke manier zijn de auteursrechten georganiseerd? Bedrijven die voor Linux kiezen, halen weliswaar goedkope software in huis, maar staan daarna voor de opgave om de randvoorwaarden zelf uit te zoeken.
Voor het probleem van service en support heeft het KNMI een oplossing gevonden. Linux wordt in De Bilt niet van internet geplukt, maar gekocht via een van de distributeurs die de afgelopen jaren het systeem zijn gaan aanbieden. Deze distributeurs zorgen ook voor de documentatie en ondersteuning. De Ras: “We bestuderen het aanbod op de markt, en zoeken bij elke nieuwe versie het beste alternatief uit.” Momenteel werkt het KNMI samen met Red Hat, een bekende Amerikaanse Linux-distributeur. Omdat de software rondom breed geaccepteerde standaarden is ontwikkeld, is de programmatuur goed uitwisselbaar – en is het makkelijker om te wisselen van leverancier. Dat geeft bedrijven de mogelijkheid om te 'shoppen'.

Kenmerkend is dat Linux meestal zijn intrede doet op de researchafdeling van het bedrijf. Onderzoekers bij Nederlandse multinationals zijn vaak de eersten die het systeem oppikken. Geerten Schram van het gespecialiseerde automatiseringsbedrijf Linvision heeft daar een verklaring voor: “Voorheen moesten de researchers een groot deel van hun budget besteden aan het inkopen van rekentijd op de bedrijfscomputers. Dankzij Linux kunnen ze zich nu hun eigen systemen veroorloven.”
Jack Buur, researcher bij Shell, bevestigt het verhaal van Schram. “Op onderzoeks-afdelingen zitten nu eenmaal mensen die veel willen rekenen. Als je zoekt naar een kosteneffectief systeem – veel rekenen voor weinig geld – dan is Linux dé oplossing.” Bij Shell Research staan al ruim tien Linux-clusters, elk cluster bestaat uit honderd tot duizend samenwerkende computers. Of Linux verder zal oprukken binnen de computerparken van Shell, en zo ja wanneer, kan Buur niet zeggen.

De lagere kosten die het gebruik van gratis software met zich meebrengt, zijn niet de enige reden waarom bedrijven op Linux overstappen. Volgens Kasper van Beem, senior consultant en open source-specialist bij Cap Gemini Ernst & Young, heeft dergelijke shareware een goede reputatie. De programma's worden geprezen als snel, betrouwbaar, robuust en flexibel. De kwaliteit is een gevolg van het feit dat zo veel programmeurs aan de software hebben samengewerkt. De software wordt geleverd met een licentie, die de vrijheden van de gebruikers niet beperkt maar juist beschermt. Ze geeft bijvoorbeeld het recht om de software te kopiëren en aan te passen.
Op het gebied van de computerbeveiliging geldt volgens Van Beem de many eyeball-theorie. “De beveiligingssystemen zijn door talloze programmeurs bekeken. Uiteindelijk levert dat een beter systeem dan wanneer de beveiliging door een groepje programmeurs achter gesloten deuren wordt gefabriceerd.”

Meer toepassingen
Linux staat niet op zichzelf. Het is onderdeel van de open source-beweging, die allerlei programmatuur doet verschijnen met dezelfde principes als uitgangspunt: ontwikkelaars publiceren hun producten gratis op hun website, andere programmeurs halen de software op hun eigen computer binnen, brengen eventueel verbeteringen aan, en stellen het resultaat op hun beurt gratis ter beschikking. Bedrijven kunnen net zoveel kopieën van de software gebruiken als ze willen, met één voorwaarde: eventuele veranderingen die ze aanbrengen, moeten openbaar worden gemaakt ('teruggegeven aan de gemeenschap'). Linux blijft als besturingssysteem het hart van de open source-beweging, maar er verschijnen steeds meer toepassingen die daarop voortborduren. Een prominent voorbeeld is Apache, een gratis softwarepakket voor webservers (webservers regelen het verkeer naar de website).

Apache is de afgelopen jaren ingeslagen als een bom: volgens sommige schattingen wordt 60 procent van alle websites nu met deze gratis software beheerd. Geen wonder, gezien de lage gebruikskosten; het onderzoeksbureau Robert Frances Group berekende vorig jaar dat de total cost of ownership (alle kosten inclusief beheer) van Linux in combinatie met Apache veruit het laagste uitkwamen. Windows met het vergelijkbare pakket IIS kwam in dit onderzoek als meer dan twee keer zo duur uit de bus. Andere open source-toepassingen voor servers, zoals databases en netwerkbeheersystemen, zijn inmiddels ook beschikbaar. De mogelijkheden van Linux blijven bovendien niet tot servers beperkt: mail- en databaseprogramma's voor pc's zijn er inmiddels ook. De vraag die op dit moment echter nog niet beantwoord kan worden, is of complexe kantoorpakketten (tekstverwerkers, presentatieprogramma's) niet te hoog gegrepen zijn voor de open source-beweging.

De komende jaren moet blijken hoe groot de reikwijdte van Linux is: een besturingssysteem voor servers dat beperkt blijft tot de computerruimtes van grote bedrijven, of een goedkope vervanger van Windows op miljoenen pc's. In het laatste geval is de gemeenschap van softwareschrijvers die Linux in hun vrije tijd hebben ontwikkeld misschien bezig om de kip met gouden eieren, die Windows al meer dan tien jaar voor Microsoft is, te slachten. Aanvankelijk reageerde Microsoft nogal schamper op de komst van het open source-systeem. Twee jaar geleden werd het door Microsoft-ceo Steve Ballmer vergeleken met een kankergezwel. Tegenwoordig is men beleefder geworden bij het bedrijf. In een recent artikel in BusinessWeek noemde James Allchin (vice-president van de Windows-groep bij Microsoft) Linux de belangrijkste concurrent van zijn bedrijf. Het probleem voor Microsoft: hoe moet je concurreren met een bende softwareschrijvers die gratis producten op internet zet? Producten die flexibel zijn en goed blijken te functioneren? Allchin: “We zijn gewend om te concurreren met producten en bedrijven. Maar dit is anders dan alles waar we tot nu toe mee te maken hebben gehad.”

Stabieler
Koninklijke Dirkzwager, de dienstverlener in de Rotterdamse haven, is een van de bedrijven die na de eerste goede ervaringen met Linux overweegt om een stap verder te gaan. Tot nu toe zijn er zeven servers waar het besturingssysteem op geïnstalleerd is, waaronder de cruciale database met scheepsinformatie. Tot tevredenheid: IT-manager Ed van Dort van Dirkzwager noemt Linux 'aantoonbaar stabieler dan de vergelijkbare software van Microsoft'. Op één pc heeft hij bij wijze van test nu ook Linux gezet. Graag zou Dirkzwager met alle pc's op open source-software overstappen, maar de haken en ogen zijn groter dan bij de servers.
Van Dort: “Het grootste probleem is niet de gebruiksvriendelijkheid van Linux, want we hebben gemerkt dat de gebruikers er makkelijk mee leren omgaan. Maar wat ons nog tegenhoudt, is dat de samenwerking van het besturingssysteem met de kantoortoepassingen op de pc niet optimaal is. Het is natuurlijk wel de bedoeling dat het gebruik van de kantoorsoftware vlekkeloos verloopt. Tot nu toe zijn de systemen 99,8 procent compatible. Maar die laatste 0,02 procent kan behoorlijk irritant zijn.”

Euronext

Storing? De oplossing staat op internet

De overgang van de vloer- naar de schermenhandel van de Amsterdamse optiebeurs maakte een enorme uitbreiding van de computercapaciteit nodig, alleen al om de vijftien miljoen dagelijkse quotes af te kunnen geven. Uitbreiding van het bestaande park 'nonstop' Tandem-computers zou een zeer kostbare zaak worden. Inmiddels staat er een veertigtal Linux-computers die het primaire bedrijfsproces van de beurs, de handel, voor hun rekening nemen.
Maar hoe zit het met service en ondersteuning? Wat gebeurt er bij storingen? De systeembeheerders waren gewend dat één telefoontje genoeg was om te zorgen dat iemand van het automatiseringsbedrijf in zijn auto stapte. Bij de invoering van de Linux-computers werd daarom een apart servicecontract met een automatiseringsbedrijf afgesloten. In de praktijk blijkt dat zelden nodig. Bij storingen kijken de eigen IT-mensen op internet, naar de vele oplossingen en ideeën die worden aangedragen op de diverse Linux-sites.

Marktplaats.nl

Nooit meer storten in de kas van Gates

Bijna 350.000 bezoekers per dag komen langs bij Marktplaats.nl, de advertentiekrant op internet. En al dat verkeer verloopt via de 24 Linux-computers van het bedrijf. Dat niet alleen, vertelt sitemanager Frank Crébas, er komen binnenkort nog vijf à tien computers bij. Sinds de oprichting in 2000 maakt het Emmeloordse bedrijf tot grote tevredenheid gebruik van open source-software. In de loop der jaren zijn er verschillende nieuwe Linux-versies langsgekomen, net zoals dat gaat bij commerciële pakketten, en binnenkort staat er weer een update voor de deur. Crébas vindt dat geen probleem: “Het is alleen maar goed als de foutjes er uit worden gehaald. Ik ga ervan uit dat er ook in de toekomst nieuwe versies komen.”
Minder kosten en administratieve rompslomp ziet hij als de belangrijkste voordelen van Linux. “Het maandelijkse ritueel van het storten van licentiegelden in die grote kas van meneer Bill Gates, kan ik missen als kiespijn.”

Wekelijks de nieuwsbrief van Management & Leiderschap ontvangen?



Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

Linux rukt op

Bedrijven
Vaak begint het op de researchafdeling, daarna breidt het zich als een olievlek uit. Unilever is een goed voorbeeld: met Linux wordt de IT-architectuur in tachtig landen gestandaardiseerd.

Onderzoek
Onderzoekers profiteren van de lage kosten van de software. Niet alleen universiteiten zoals Delft en Wageningen maar ook instellingen zoals het KNMI behoren tot de gebruikers.

Animatie
Pixar Animation Studios, maker van filmhits zoals Monsters, Inc. en Toy Story, stapt over op Linux voor het weergeven van digitale karakters.

Desktop
Het marktaandeel van Linux blijft op de bureaus beperkt tot 2 procent. Bedrijven zoals Unilever en Dirkzwager zijn echter druk aan het experimenteren. De Spaanse regio Extremadura heeft Linux aangewezen als vast besturingssysteem voor scholen en gemeente-instellingen. Meer dan 10.000 Linux-pc's zijn inmiddels weggeven aan de bevolking.

Internet
Internetproviders zijn massaal op Linux overgestapt. Ook grote websites zoals Marktplaats.nl zijn inmiddels trouwe gebruikers.

Simulatie
DaimlerChrysler gebruikt Linux-machines om autobotsingen te simuleren. Met Linux kunnen de simulaties 20 procent sneller en 40 procent goedkoper worden gedaan dan op traditionele systemen.

Consumentenelektronica

Onzichtbaar binnen mobiele telefoons (bijvoorbeeld van Motorola) en digitale spelcomputers (zoals Sony's PlayStation) dringt Linux het dagelijks leven binnen.