Geen producten in de winkelwagen.
Werknemers worden steeds lastiger. Ze stellen veel eisen en kunnen lang niet zoveel als de ervaren krachten. Podiumauteur Arjan Hamberg vraagt zich af of dat aan de nieuwe lichting werknemers ligt of aan de stugge organisaties.
Zijn zij nu gek of zijn wij het? Dat vroeg ik me af toen ik nadacht over een bijeenkomst die ik een paar weken geleden bijwoonde. Tijdens die bijeenkomst over de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt kwam naar voren dat jonge medewerkers steeds vaker voor problemen op de werkvloer zorgden. Is dat nu de schuld van het onderwijs, zijn de jongeren gek geworden of ligt het misschien aan de manier waarop we werk organiseren?
Tijdens de bijeenkomst hebben we, ook ik, teveel naar het onderwijs en de jongeren gekeken en hebben we de organisatie van samenwerking in bedrijven buiten beschouwing gelaten. We hebben veilig over de ander gesproken, zonder naar onszelf te kijken.
De ‘we’ waar ik het over heb, bestond uit vertegenwoordigers van enkele toonaangevende technische bedrijven in de regio Drechtsteden. De bijeenkomst was geïnitieerd door een gemeente en had als centrale vraag: welke knelpunten op de regionale arbeidsmarkt verwachten we en hoe lossen we deze op? De doelstelling was om de samenwerking tussen bedrijven, overheid en onderwijs te onderzoeken.
Mismatch op arbeidsmarkt: kwantitatief of kwalitatief?
Na de aftrap door de wethouder gingen we in 3 groepen uiteen. In mijn groep kwamen we tot de conclusie dat de knelpunten zowel kwalitatief als kwantitatief zijn. De kwantitatieve problemen werden tot mijn verbazing niet als nijpend ervaren: het lukt de bedrijven nog steeds voldoende personeel te werven. Het probleem spitste zich vooral toe op kwaliteit.
Het kwalitatieve probleem was echter mijn tweede verrassing: deze hadden vooral betrekking op sociaal-emotionele problemen bij medewerkers en onaangepast gedrag op de werkvloer. Ik verwachte dat ze niet kunnen reken en lezen, zoals mij bekend was uit de energiesector. Daar ging het dus niet primair om, hoewel de bedrijven in mijn groep vrijwel allemaal een eigen bedrijfsschool hebben. Ze leiden medewerkers dus allemaal vakinhoudelijk zelf nog op en verwachten van het onderwijs een algemeen vormende taak. De bedrijven constateerden problemen op het vlak van arbeidsethos en mentaliteit, maar ook een toename van de schuldenproblematiek en verslavingen.
Sociaal-emotionele ontwikkeling
Al een aantal jaar kom ik bij o.a. vmbo-scholen over de vloer en geef daar gastlessen over werken en solliciteren, maar spreek ook veel docenten en teamleiders. Daar merk ik de toenemende (sociaal-emotionele) problemen bij jongeren op het vlak van arbeidsmentaliteit en allerlei verslavingsproblemen en autisme. Aan de andere kant valt het me op dat bedrijven medewerkers met dergelijke problemen opnemen en aan de hand van een strenge leermeester worden ingepast.
Tijdens de bijeenkomst waar ik nu was, spraken bedrijven voor mij voor het eerst openlijk over de problemen waar men nu mee te maken krijgt. De indruk ontstond dat er een dusdanige hoeveelheid “probleemjongeren” zijn dat het absorptievermogen van bedrijven niet meer toereikend is. Bij de plenaire bespreking bleken ook de andere 2 subgroepen dit te herkennen. Met de ervaringen op de vmbo-scholen in het achterhoofd zou je kunnen zeggen: deze problemen zaten er al jaren aan te komen.
Te weinig of te veel structuur?
Toen ik de dagen daaropvolgend de voorbeelden nog eens de revue liet passeren, begon ik me ook de vraag te stellen wat we binnen het bedrijfsleven misschien zelf aan het doen zijn. Het is natuurlijk ook wel erg makkelijk om de schuld te verleggen naar het onderwijs en de jeugd. Ik wil de ogen en oren niet sluiten voor de bredere maatschappelijke problemen, maar ik zie ook dat de regulering en protocollering in het bedrijfsleven sterk toeneemt. Dit heeft als gevolg dat jonge, energieke adolescenten in een sterk gereguleerd proces moeten worden ingepast. Dat lijkt voor problemen te zorgen.
Processen en structuren zijn opgebouwd om efficiënt een voorspelbare uitkomst te krijgen. Deze structuren zijn gericht op de grote groep medewerkers (40-plussers) die een totaal ander levensritme hebben dan de kleinere groep jonge adolescenten.
Lastige koeien, lastige jongeren?
Ik moest plotseling denken aan het boek 'Hoe God uit Jorwerd verdween' van Geert Mak. Mak beschrijft in het boek de introductie van de melkmachine. De melkmachine maakte het nodig dat alle koeien op dezelfde manier de machine inlopen om te worden gemolken. Tot die tijd kende de boer de eigenaardigheden van zijn dieren. Hij wist dat Bertha altijd opzij trapte en ging dus bij haar net even anders zitten dan bij Klaartje. De boer kende geen lastige koeien. De melkmachine veranderde dit en zo ontstonden er lastige koeien of eigenlijk begonnen we bepaalde koeien als lastig te ervaren.
Hebben wij werken nu zo georganiseerd dat er lastige mensen ontstaan? Ik ben bang van wel. De verhalen van de bedrijven gaven daarvan tal van voorbeelden:
- Jonge adolescenten hebben nu eenmaal veel energie en rennen de trap op. Oeps, het protocol schrijft voor dat je niet mag rennen op het terrein en je de leuning vast moet houden.
- De hersenen van adolescenten zijn nog niet volledig ontwikkeld waardoor ze impulsief kunnen reageren en onverwachte dingen kunnen doen. Oeps, ze moeten geconcentreerd gedurende enkele uren stilzitten om te kunnen lassen.
- De hormoonhuishouding van adolescenten kan de oorzaak zijn van verslapen, zo blijkt uit hersenonderzoek, al zetten ze drie wekkers. Oeps, we beginnen altijd om 7.00 uur in de fabriek.
Je herkent de voorbeelden misschien ook uit andere situaties, bijvoorbeeld de wissel van John Guidetti in de wedstrijd tegen De Graafschap van afgelopen zondag. Koeman zag Guidetti onbesuisd handelen na de openingsgoal en besloot hem “tegen zichzelf te beschermen” door hem van het veld te halen (zie het videofragment met Koemans reactie, op 02:15).
De oorzaak aanpakken en niet de gevolgen
Zijn er lastige jongeren en is het arbeidsethos slechter dan vroeger? Zo zwart-wit kun je het niet stellen. Bovendien nodigt deze vraag niet uit tot het zoeken naar een oplossing, waarbij alle factoren betrokken worden, waarin de structuur niet het anker is maar een van de mogelijkheden om de koers uit te zetten. We creëren binnen de bedrijven onze eigen problemen omdat de structuren mensen niet respecteren en accepteren. Ze respecteren niet de menselijke natuur en ontwikkeling. Werken is onnatuurlijk geworden en daarom onttrekken mensen zich eraan door zzp’er te worden of te rebelleren.
Daarnaast is er absoluut ook een breder maatschappelijk probleem. De verzamelde bedrijven maakten zich grote zorgen over een toenemende ontwrichting van de samenleving. Mensen hebben steeds meer schulden, we zien steeds meer verslavingsproblemen en overprikkeling. Een docent op een vmbo-school zei een paar weken geleden tegen me: “al mijn leerlingen zijn overspannen. Als ik hun mobiel afpak is het alsof ik een patiënt van de beademing haal.”
Ik denk dat we als bedrijven naar de scholen moeten. We moeten weer leren samenwerken. Samenwerken met scholen, met elkaar en binnen bedrijven. We zullen ons best moeten doen om de ander te begrijpen, pas daarna kunnen we begrip vragen. Daarbij moeten we ons niet blind staren op de gevolgen die we zelf waarnemen, maar op zoek gaan naar (en ons laten verrassen door) de oorzaken. Ieder mens heeft zijn eigen ritme en elke levensfase zijn eigen aardigheden. Die diversiteit in talent moeten we aan het licht brengen en inzetten.
Eerdere bijdragen:
- Veranderen is een (natuurlijke) handigheid
- De synergie van talent en diversiteit
- De versnelling van de banenvernietiging
- De botsende werelden van winst en waarde
- Verandermanagement in het mijnenveld van meningen
Over de auteur:
Dit Podiumartikel is geschreven door Arjan Hamberg, strategisch adviseur HRD en organisatie-ontwikkeling van Lumax Producties. Hij organiseert op 13 maart een bijeenkomst met o.a. de mini-workshop "handigheid in veranderen"
Over Podium:
Ook uw visie geven op ontwikkelingen binnen uw vakgebied? Plaats een artikel op MT Podium. Log in op mt.nl/profiel en voeg onder 'activiteiten' uw artikel toe. Interessante bijdragen worden meegenomen in de nieuwsbrief en op home geplaatst. MT Magazine publiceert bovendien periodiek 'Het beste van MT Podium'.
