Winkelmand

Geen producten in de winkelwagen.

Een pleidooi voor het gezond verstand

Gebruik uw gezond verstand. Dat is vaak beter dan het volgen van alle regels wanneer u aan het werk bent. Wie teveel bezig is met de regeltjes raakt namelijk het overzicht kwijt.

Even uitleggen: wanneer u bij het werken gebruik maakt van het gezond verstand, dan is er weinig kans dat u iets fout doet. Ook als een bijdrage de precieze bewoording van een regel schendt, kan het nog steeds een goede bijdrage zijn. Als iets dat verstorend is niet verboden wordt door een geschreven regel, dan betekent het nog niet dat het een goed idee is. De geest van de regel is belangrijker dan de letter.

De matrixborden

Ik reis veel. Voor mijn werk. Ik gebruik daarvoor – uit praktische overwegingen – de auto. Vanwege het arbeidsprotocol bij mijn opdrachtgevers reis ik vaak in de spits. Met grote regelmaat zie ik tijdens die reizen de matrixborden (het wegprotocol) boven de weg oplichten. Fel verlichte cijfers manen mij om vooral niet harder te rijden dan 90, 70 of 50 kilometer per uur. Snelheden die ik graag zou halen. Hij of zij dit zich aan het verlichte – en verlokkende – wegprotocol houdt, veroorzaakt geheid een aanrijding. Maar mijn gezond verstand – en dat van vele medeweggebruikers – zegt mij dat het verstandiger is om stil te staan of stapvoets te rijden.

Er zijn ook momenten dat ik op diezelfde wegen rijd en de matrixborden (het wegprotocol) boven de weg gedoofd zijn en de wegen zelf stil of – zeker later op de avond – uitgestorven zijn. Het wegprotocol schrijft echter schrijft mij voor dat ik – afhankelijk van de locatie en wegsoort – niet harder mag dan 80, 100 of 120. Mijn gezond verstand zegt mij echter, dat het eigenlijk best gepermitteerd is, iets meer tempo te maken. Niet, omdat ik daarmee zoveel sneller thuis ben, maar omdat iets meer vaart mij én wel die suggestie geeft én mij alerter houdt.

Eigen verantwoordelijkheid

De bovenstaande situatie laat zich eenvoudig vertalen naar de werksituatie van velen in – bijvoorbeeld – de jeugdzorg. Maar, om misverstanden te voorkomen – je kunt hier eenvoudigweg vele andere domeinen – van onderwijs tot politie – noemen. Het gezond verstand vraagt om lef en eigen verantwoordelijkheid. En heel veel professionals willen dat ook graag tonen en nemen. Wat zeg/schrijf ik: beleidsmakers en bestuurders prediken – zo niet fulmineren – tegen hen dat het hen daaraan ontbreekt. Zoals het regeerakkoord, vele programma’s van zittende colleges van B. en W. of visiedocumenten van organisaties in alle toonaarden het eigen kracht denken propageren. Maar de inkt van die geloofsbrieven is nog niet droog, of direct daar overheen wordt met wetten, regels, protocollen of bedrijfsvoorschriften het gezond verstand – en daarmee de creativiteit en innovatieve kracht van de uitvoerenden doodgeslagen.

Protocollen en regels

Waar het gezond verstand wil anticiperen op de omstandigheden, zijn de wetten, regels en voorschriften (te) sterk gericht op regelconform gedrag. Dienstverleners moeten de ruimte hebben om hun kennis, ervaring en creativiteit aan te spreken. Zeker voor de onvoorspelbare dingen moet je de creativiteit, de autonomie en het oplossend vermogen van de professional de ruimte geven. Als je de die te veel aan banden legt met protocollen en regels, dam je die creativiteit in. Daar wordt de zorg niet veiliger, beter of creatiever van.

Anticiperen wil zeggen: vooruit lopen op en herkennen van situaties en verhoudingen. Als u goed kunt anticiperen levert u een grote bijdrage aan zowel de ontwikkeling en doelstellingen van je bedrijf of organisatie, als het werkklimaat. Competenties die daarbij komen kijken zijn: Analytisch vermogen. (je legt gemakkelijk verbanden en beschikt over een groot probleemoplossend vermogen), creativiteit (je gebruikt je creativiteit om zaken en verhoudingen in te schatten en nieuwe ontwikkelingen te signaleren), Inlevingsvermogen (hierdoor heb je inzicht in situaties en verhoudingen, waardoor je goed op ze in kunt spelen), aanpassingsvermogen (door af te stemmen op het gedrag van de ander, creëer je een prettige en kansenbenuttende omstandigheid), initiatiefrijk (vaak kom je met nieuwe ideeën aanzetten die een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van het bedrijf of de oplossing van een probleem c.q. het benutten van kansen. Dit alles slaan wij met de overkill aan protocollen en wat dies meer zij dood.

Innoveren is nodig

Om onze maatschappelijke opdracht – meer (kwaliteit/productie, resultaat) met minder (middelen en inspanningen) waar wij met zijn allen – het openbaar bestuur, de zorg, het onderwijs en de veiligheid – waar te maken, moeten we het hebben van het ontwikkelen en vermarkten van slimme nieuwe producten en diensten. Moeten we innoveren. Dat heeft alles met ethiek te maken. Wanneer innoveren een conditie is voor het voortbestaan van onze maatschappij, dan krijgt verantwoordelijkheid daarvoor morele proporties. Bovendien is een daarop afgestemde ethische cultuur in de organisatie vereist. Alleen dan willen en kunnen mensen werkelijk innovatief en creatief zijn. Innovatie wordt ondersteund door de waarden verantwoordelijkheid, samenwerking en vertrouwen.

Innovatie is iets spontaans en onvoorspelbaars: je kunt het moeilijk plannen of afdwingen. Het is een houding die aanwezig is in het hart van de medewerkers. Innovatie vereist dus een actieve en anticiperende attitude van de mensen. Dit betekent dat medewerkers zich persoonlijk verantwoordelijk moeten voelen voor innovatie. Ze moeten zich daarin zelf sturen. Zelfsturing beschouw ik als de kern van de ethiek. Alleen betrokken en verantwoordelijke medewerkers zijn innovatief. Organisaties met een sterke cultuur van individuele professionele verantwoordelijkheid zijn dus innovatiever, is mijn stellige overtuiging. Medewerkers gaan deze houding echter niet zomaar vertonen. Dit vereist vooral vertrouwen.

Innovatieve houding

Innovatieve organisaties bieden medewerkers het vertrouwen dat innovaties niet in hun eigen nadeel zijn. Een vruchtbare innovatie biedt een voordeel voor de organisatie en het zou onderdeel van het psychologisch contract moeten zijn dat deze innovatie mede ten goede komt aan de mensen die innoveren, en dat zijn de medewerkers zelf. Anders kan er geen bestendige cultuur van innovatie ontstaan. Vertrouwen is als het ware een aanbod dat de organisatie aan medewerkers moet doen, wil zij er een innovatieve houding voor terugkrijgen.

Een innovatieve organisatie kent dus een stevige esprit de corps waarin medewerkers zich individueel verantwoordelijk voelen, waarin zij onderling goed samenwerken en waarin de organisatie zelf het vertrouwen geeft dat uitdaging geen onzekerheid wordt. Dáárom ook dit hartstochtelijk pleidooi: geef en hanteer de ruimte voor de ethiek van het gezond verstand (en zet tijdens de spits de volstrekt overbodig en ongeloofwaardige matrixborden boven de rijkswegen uit!).

Wekelijks de nieuwsbrief van Management & Leiderschap ontvangen?



Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

Over de auteur: Peter Paul Doodkorte is partner van BMC.

Ook uw visie geven op ontwikkelingen binnen uw vakgebied? Plaats een artikel op MT Podium. Log in op           mt.nl/profiel en voeg onder 'activiteiten' uw artikel toe. Interessante bijdragen worden meegenomen in de nieuwsbrief en op home geplaatst.          MT Magazine publiceert bovendien periodiek 'Het beste van MT Podium'.