Winkelmand

Geen producten in de winkelwagen.

De smart open-up, het beleid en de recessie: een inventarisatie

Nu in veel Europese landen de druk op de zorg daalt, neemt de roep om een intelligente open-up toe. De lockdown heeft nu lang genoeg geduurd, hoogste tijd om de economie weer te laten draaien.

Utrecht open-up station
Foto: Reginar/Unsplash

Het kabinet-Rutte III nam 6 mei de eerste versoepelingsmaatregelen. Het coronavirus eiste in Nederland tot die dag 5.204 slachtoffers, waarvan 137 onder de zestig jaar en 17 onder de vijftig jaar oud, zo meldt het Rivm. Het aantal besmettingen bedroeg die dag 41.319.

Geleidelijk aan mag er meer. Vanaf 11 mei mogen Nederlanders weer met groepen van tien samenzijn en mogen kappers en contactberoepen weer aan de slag. Mits de druk op de zorg te hanteren blijft en het aantal slachtoffers binnen de perken, volgt er op 1 juni een nieuw pakket versoepelingen. Dan mogen horeca, musea, podia en bioscopen weer open en gaat het OV weer op dienstregeling rijden. Weer een maand later, op 1 juli, is kamperen weer toegestaan en mogen vakantieparken overnachtingen faciliteren. Zelfs bijeenkomsten met meer dan honderd mensen zouden dan weer mogelijk worden.

In 9 jaar tijd is SpaOnline B.V. uitgegroeit tot Nederlands grootste sauna boekings website. De omzet, vorig jaar nog een niet misselijke 17 miljoen euro, droogde bijna volledig op.

Middenmoot

Nederland zit met deze maatregelen in de middenmoot van Europa. Italië had als eerste coronabrandhaard lang het hoogste aantal coronadoden van Europa en om die reden de langste lockdown ter wereld: van 10 maart tot 4 mei. Inmiddels mogen de Italianen voorzichtig weer naar buiten, bijvoorbeeld om familie te bezoeken. Ook zijn de fabrieken weer open en is de bouwsector begonnen. Restaurants mogen open, maar uitsluitend voor afhaal.

Het Verenigd Koninkrijk nam relatief laat maatregelen en werd misschien wel daardoor de grootste coronabrandhaard van Europa, met bijna 400 doden meer dan Italië. Sinds 24 maart gelden er strenge regels. Ook de Britse premier Boris Johnson kreeg corona en moest behandeld worden op de intensive care.

Duitsland kondigde bij monde van Angela Merkel op 6 mei versoepelingen aan, onder druk van de deelstaten. Winkels, horeca, scholen, sportscholen, hotels en markten zijn weer open. De Duitsers mogen weer verpleegtehuizen bezoeken en naar voetbal – ook de Bundesliga start weer op. Voorwaarde is dat er geen nieuwe piek van het aantal besmettingen komt. Mondkapjes zijn in winkels en het openbaar vervoer verplicht. Grote evenementen zijn tot in ieder geval 31 augustus verboden.

Ook België, onze zuiderburen, presenteerden 6 mei versoepelingen, al blijven de regels vergeleken met Nederland en Duitsland streng. De winkels zijn weer open, maar als je gaat winkelen moet dat in je eentje. Daarbij mogen winkels per 10 vierkante meter maar één klant toelaten en die mag maximaal een half uur binnen zijn.

Zweden

Een land dat het heel anders aanpakt, is Zweden. Winkels, bedrijven, horeca en de meeste scholen bleven gewoon open, de Zweden mogen zich verplaatsen waar ze willen en de grenzen zijn niet gesloten. Er gelden slechts enkele basisregels: handen wassen, een armlengte afstand houden en binnenblijven als je symptomen hebt.

Eerst werd Zweden overal verguisd door zijn te losse aanpak van het virus, nu noemt de Wereldgezondheidsorganisatie het een model voor de exitstrategie. Het Zweedse beleid is uitgestippeld door staatsepidemioloog Anders Tegnell en is gericht op het opbouwen van groepsimmuniteit. Volgens Tegnell heeft in de regio Stockholm al 15 tot 20 procent van de bevolking immuniteit opgebouwd. In Nederland bedraagt dat volgens de eerste studies zo’n 4 procent. Voor Tegnell toont dat aan dat Zweden veel beter opgewassen is tegen een eventuele nieuwe golf van besmettingen later dit jaar.

Sven van Dijkman, een uit Nederland afkomstige consultant woonachtig in Stockholm, beaamt dat in de Vlaamse krant De Tijd. ‘Met 20 procent van de maatregelen bereiken de Zweden 80 procent van het Nederlandse resultaat. Het verschil is dat de Zweden de ziekte meer verspreid over de tijd laten uitbreken. Geen enkel regeringsbeleid is zeker: de Zweden gokken dus net als de rest van de wereld, alleen op een andere manier.’

W,U,L of V-recessie

De roep om versoepelingen komt voort uit angst voor een diepe recessie. Het is lastiger dan ooit om de economische impact van de coronacrisis in de komende anderhalf jaar in te schatten. Krijgen we een redelijk ideale V-recessie, wordt het een realistische U of toch een rampzalige W-recessie?

Om op een zogenoemd V-herstel uit te komen, moet een tweede grote corona-uitbraak uitblijven én moet de economie in de loop van 2021 terugkeren naar het welvaartsniveau van begin dit jaar. Dat laatste is niet erg waarschijnlijk. Het IMF becijferde dat de krimp in 2020 procentueel gezien groter zal zijn dan het herstel in 2021. Voor Nederland, dat als exporteconomie sterk afhankelijk is van de internationale handel, ziet het IMF dit jaar een krimp van 7,5 procent en een beperkt herstel in 2021 met 3 procent.  Een V-recessie wordt het dus vermoedelijk niet.

Het scenario van de U-vormige recessie wordt door ceo’s als het waarschijnlijkste gezien. In dit scenario volgt op de krimp van het tweede kwartaal een langere periode van nulgroei om vervolgens geleidelijk herstel in te zetten. Ook de Europese Commissie verwacht een hobbelige weg naar herstel. Voor Nederland verwacht de commissie 6,8 procent krimp in 2020 en 5 procent groei in 2021.

Het somberste scenario is de W-vormige recessie

Een somberder scenario is de W-vormige recessie. Dit gaat uit van serieuze, nieuwe uitbraken van het coronavirus. In dit geval zorgt de versoepeling van de lockdownmaatregelen in eerste instantie voor een economische opleving, maar die wordt weer de kop ingedrukt als het coronavirus opnieuw voor problemen zorgt. Harvard-econoom Jeffrey Frankel stelde in The Guardian dat er een groot risico is als leiders van landen te snel verklaren dat het coronavirus onder controle is. Volgens hem moeten politici twee lessen ter harte nemen: wees alert op het risico van nieuwe uitbraken en zorg ook dat er voldoende overheidssteun voor de economie blijft om de moeilijke periode door te komen.

Het zwartste scenario is de L-recessie waarbij een periode van vijf tot zeven jaar krimp volgt – een diepe recessie of zelfs depressie. Vele bedrijven vallen om, mensen verliezen massaal hun baan, de huizenmarkt stort in en het financieel systeem schudt andermaal op zijn grondvesten.

Vaccin

De meeste experts gaan ervan uit dat de wereld in de loop van 2021 over een vaccin beschikt. En dus wordt het dan pas echt mogelijk om de samenleving en de economie te normaliseren. Maar er zijn ook meer sombere verwachtingen, en niet van de minsten. Een nieuwe modelstudie van Harvard-hoogleraar epidemiologie Marc Lipsitch toont aan dat, zolang er geen vaccin is tegen corona, we drie tot vier keer per jaar op slot moeten om Italiaanse toestanden te voorkomen. ‘Nog zeker tot in 2024 moeten we op onze hoede zijn dat het virus niet opeens weer in alle hevigheid de kop opsteekt’, schrijft Lipsitch in Science.

Dat scenario (en trouwens ook de mildere varianten) is voor veel ondernemers, onderzoekers en economen moeilijk te verteren. Ze pleiten voor actie, voornamelijk uit angst voor economische rampspoed.

Radboud-hoogleraar veiligheidsbestuur Ira Helsloot trapte tijdens tv-programma Op1 het debat af. Hij vroeg zich er af of de economische crisis die op de coronacrisis volgt het wel waard is, omdat zo’n recessie een grote werkloosheid met zich meebrengt. Dat heeft op zichzelf ook een slecht effect op de volksgezondheid. Wat kost meer levensjaren: een recessie of het coronavirus?

50-min

UvA-onderzoeker Ed Peelen wil Nederland van het slot halen voor iedereen onder de 50 jaar. Peelen en zijn collega’s keken naar het effect van overheidsmaatregelen op het aantal coronabesmettingen in een land. Ze hebben Nederland, Italië en Zweden met elkaar vergeleken. ‘Die groep (vijftig-minners, red.) is 10 miljoen Nederlanders groot. Het sterftecijfer bedraagt daar 0,014 procent, wat betekent dat als deze groep in een keer besmet wordt er maximaal 1.400 mensen zouden overlijden.’

We zijn 80-plussers die te dik zijn en gerookt hebben aan het redden

Ook Jort Kelder mengde zich in de discussie.  ‘We zijn 80-plussers die te dik zijn en gerookt hebben aan het redden’, aldus Kelder. ‘Op een gegeven moment moet er gewoon een belangenafweging komen: hoeveel economische schade is ons het redden van mensen die waarschijnlijk daarna binnen twee jaar waren doodgegaan waard?’

Robert de Boeck, columnist bij Quote, is eveneens kritisch. ‘Stel dat we in Nederland uitkomen op 20.000 coronadoden. Op 17 miljoen is dat 0,12 procent. Als ik de tv aanzet, gaat het continu over die 0,12 procent. Over de misschien wel 200.000 bedrijven die kapotgaan en de mogelijk 500.000 extra werklozen veroorzaakt, hoor ik niemand.’

En dan is er nog de ingezonden brief in het FD, geschreven door Leen de Bruyne en Wendy van Ierschot. ‘Reageren we te laat, dan hebben we straks andere discussies in de Tweede Kamer: over de 100.000 bedrijven die dan failliet zijn, de 500.000 zzp’ers onder bijstandsniveau en de 1 miljoen werklozen.’

Steunmaatregelen

De noodsteun die Rutte c.s. direct beschikbaar stelden, oogstte aanvankelijk lof, maar kreeg later kritiek. Hoogleraar Dirk Schoenmaker (RSM) zegt daarover in NRC: ‘De overheid betaalt nu de salarissen van het personeel grotendeels door. Dat is natuurlijk heel vriendelijk. Maar we moeten het idee achter de steun veranderen; van het doorbetalen van lonen en het garanderen van leningen naar het geven van eigen vermogen aan bedrijven. Dat is veel slimmer.’

Doorgaan met de huidige NOW regeling is geen optie

Peer Swinkels, ceo bij Royal Swinkels Family Brewers (voorheen Bavaria) pleit voor het opnieuw in leven roepen van de werktijdverkorting. ‘Doorgaan met de huidige NOW-regeling is geen optie. Het doorzetten hiervan zal leiden tot een enorme faillissementsgolf van gezonde bedrijven. Hiermee verliezen we niet alleen veel gezonde bedrijven, maar ook heel veel werkgelegenheid. (…) Daarom is het opnieuw activeren van de werktijdverkortingsregeling de beste optie voor onze economie. De WTV is een beproefd instrument die voor alle getroffen bedrijven in deze crisis zal werken, tenzij een bedrijf in de basis al niet gezond was’, aldus de ceo.

Wekelijks de nieuwsbrief van Management & Leiderschap ontvangen?



Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

Prijs van de coronacrisis

Rabobank-econoom Hugo Erken berekende de prijs van de coronacrisis door het welvaartsniveau in 2030 te vergelijken met de denkbeeldige situatie zonder coronapandemie. ‘Afhankelijk van de exit komt in onze berekeningen het bbp per hoofd op lange termijn uit op tussen de ruwweg 45.000 en 47.000 euro. Terwijl dat bijna 50.000 euro had kunnen zijn.’

In zijn scenario’s betaalt elke Nederlander dus 3000 tot 5000 euro voor de coronapandemie. Erken gaat er daarbij van uit dat de huidige lockdown beperkt blijft tot en met mei. ‘Bij een onvoorziene verlenging van de lockdown met nog eens drie maanden – wat we uiteraard zien als risicoscenario – zou het welvaartsniveau niet veel hoger uitkomen dan 40.000 euro, dus 10.000 per hoofd van de bevolking. Dat is zelfs lager dan het niveau vlak voor de grote financiële crisis in 2009.’